Tímarit Máls og menningar - 01.05.2002, Page 37

Þorfinnur Skúlason: Frá Kaupþingi til Casablanca
tmm
bls. 35
um, kom út í íslenskri þýðingu á Akureyri 1913
og er eftir þýskættaða auðjöfurinn og Banda-
ríkjamanninn George H.F. Schrader. Þó að
nærri heil öld sé á milli ritunar þessara tveggja
bóka er sem heyra megi í þeim samhljóm.
Á peningaslóð
Ferðasagnahöfundurinn Douglas Kennedy,
sem áður hafði skrifað bækur um ferðalög sín
til Egyptalands, ákvað í lok ní-
unda áratugarins að leggja í
leiðangur um heim verðbréfa-
viðskipta. Með ferðalagi sínu
vildi hann freista þess að leita
svara við því hvað fengi fólk til
þess að helga líf sitt peninga-
leit, hverjir draumar þess fólks
væru og væntingar. Ferðalag
Kennedys hófst í vöggu verð-
bréfaviðskiptanna í New York
en þar eftir lá leið hans til
Marokkó, Ástralíu, Singapore
og Ungverjalands áður en ferð-
inni lauk í London á þeim tíma-
punkti þegar blikur voru á lofti í
kauphöllum víða um heim.
Efnahagslægð hafði þá tekið
við af miklum uppgangstíma. Á
leið sinni ræddi Kennedy við
fjölda fólks sem á einn eða
annan hátt starfaði við verð-
bréfaviðskipti og er bók hans
byggð á þeim samtölum.
í New York var sú skoðun
mjög útbreidd að til þess að ná
árangri væri nauðsynlegt að
hver einstaklingur setti sér
markmið á sama hátt og gert
væri í fyrirtækjarekstri. Lífið er
þannig eins og fyrirfram skilgreint leikkerfi sem
er alsett ýmiss konar áfangasigrum. Ljóst er að
þessi grunnhugsun er veigamikill þáttur í hin-
um mikla efnahagslega árangri Bandaríkja-
manna. Þetta lífsviðhorf er þó ekki án vand-
kvæða. Oftar en ekki færir áfangasigurinn ein-
staklingnum tómleikatilfinningu, takmarkið
virðist þá hafa verið merkingarlítið og ný mark-
mið eru ekki í sjónmáli. Einn af viðmælendum
Kennedys hafði fengið sportútgáfu af Golf sem
umbun fyrir störf sín hjá fyrirtækinu en setti sér
það markmið að fá Jaguar. Aðeins þannig tæk-
ist honum að sanna það að hann tilheyrði hópi
stórlaxanna. Eftir nokkurra ára fórnir fyrir fyrir-
tækið varð draumur hans að veruleika en í stað
þess að veita þá fullnægju sem ætlast var til,
skildi þessi langþráði árangur eftir tómarúm. Að
hverju skyldi nú stefnt?
Þetta friðleysi virðist á einhvern hátt vera
fylgifiskur auðlegðar. Annar viðmælandi Kenn-
edys hafði tekið við grónu fjármálafyrirtæki í
New York sem hafði verið í eigu fjölskyldu
hans um nokkurra áratuga skeið. Árslaun hans
voru um 250.000$ sem samsvarar á núverandi
gengi dollars um 25 milljónum íslenskra króna.
I stað þess að una sáttur við sitt óttaðist við-
mælandinn það helst að hann gæti ekki haldið
uppi sömu lífsgæðum og foreldrar hans gátu
og höfuðmarkmið hans var að tryggja Kfsviður-
væri sitt í óöruggum heimi.
Samsvörun fann Kennedy í
skrifum franska heimspek-
ingsins M. de Tocqueville
sem ritaði um bandaríska
þjóðarsál árið 1835, þar
sem höfundur undrast það
ský óhamingju sem hvíli
yfir mönnum sem að hans
mati ættu að vera skýjum
ofar. Vel upplýstir menn
sem þéna vel og hafa kom-
ið sér vel fyrir geta ekki
notið þess heldur finna sig
knúna til þess að ná til sín
sífellt stærri sneið af kök-
unni.
Drottning afleiðu-
viðskiptanna
Sá vísir að kauphöll sem
Kennedy fann í Marokkó
myndaði athyglisverða
andstæðumynd við rótgró-
ið markaðshagkerfi Banda-
ríkjanna. í Casablanca var
kauphöllin opin hálftíma á
dag. Allir verðbréfasalar
heilsuðust áður en við-
skipti hófust og heildaryfirbragð minnti meira á
kaffiklúbb en verðbréfahöll. Samkeppni manna
á milli var nærri óþekkt hugtak. Sviptingar voru
litlar sem engar á gengi bréfa og það viðhorf
ríkti meðal þeirra sem tóku þátt að kaup og sala
verðbréfa væri ekki lífsspursmál heldur eitt-
hvað sem menn gerðu hálftíma á dag. Viðhorf
kauphallarhéðna var að mati Kennedys hægt að