Tímarit Máls og menningar - 01.02.2006, Side 6

Harold Pinter
List, sannleikur og stjórnmál
Ræða við móttöku Bókmenntaverðlauna Nóbels 2005
Árið 1958 skrifaði ég eftirfarandi: „Það eru engin skörp skil milli þess
sem er raunverulegt og þess sem er óraunverulegt. Ekkert er endilega
annað hvort satt eða logið; það getur verið hvort tveggja.“
Ég held að enn sé vit í þessum fullyrðingum og þær séu enn nothæfar
við rannsókn á veruleikanum gegnum listina. Ég get því staðið við þær
sem rithöfundur, en ekki sem þjóðfélagsþegn. Sem þegn hlýt ég að
spyrja: Hvað er satt? Hvað er logið?
Sannleikurinn hörfar sífellt undan í dramatískum texta. Maður finn-
ur hann aldrei fyrir víst en verður að leita hans. Leitin knýr leikinn
áfram. Leitin er ykkar verk. Oftar en ekki rekist þið á sannleikann í
myrkrinu, dettið um hann eða sjáið í sjónhending ímynd eða skugga-
mynd sem virðist samsvara sannleikanum, oft án þess að átta ykkur á
því. En sannleikurinn er sá að sannleikurinn er aldrei einn og einhlítur
í dramatísku verki. Hann er margur. Þessir sannleikar bjóða hver öðr-
um byrginn, hrökkva hver undan öðrum, spegla hver annan, hunsa hver
annan, stríða hver öðrum, eru blindir hver á annan. Stundum finnst
ykkur þið hafa gripið sannleika augnabliksins, svo rennur hann milli
fingra ykkar og týnist.
Ég hef oft verið spurður hvernig leikritin mín verði til. Ég get ekki
sagt það. Ekki get ég heldur tekið verk mín saman efnislega, bara rakið
atburðarásina. Þetta sögðu þau. Þetta gerðu þau.
Flest leikritin verða til út frá setningu, orði eða mynd. Gefnu orði
fylgir iðulega mynd. Ég skal nefna tvö dæmi um setningar sem skaut
niður í huga minn, svo fylgdi mynd og svo ég sjálfur.
Leikritin eru Heimkoman og Liðin tíð. Fyrsta setningin í Heimkom-
unni er „Hvað gerðirðu við skærin?“ Fyrsta línan í Liðinni tíð er
„Dökkt.“ í báðum tilvikum hafði ég engar frekari upplýsingar.
í fyrra tilvikinu var einhver greinilega að leita að skærum og spurði
einhvern annan um þau sem hann grunaði um að hafa stolið þeim. En
4
TMM 2006 • 1