Tímarit Máls og menningar - 01.02.2006, Síða 110

Myndlist
tesk myndbandsverk Gabríelu Friðriksdóttur, hvunndags-myndlistar-gjörn-
inga Birgis Arnar Thoroddsen eða myndlistar-fatahönnun Jóns Sæmundar.
Auðvitað er svo líka unnið með miðlana tæra, ef svo má að orði komast, án
þess þó að einskorða sig við eitthvað eitt í þá veru. Alltént má slá því föstu, án
þess að fara aftur til áritaðrar klósettskálar myndlistarmannsins Duchamps
frá 1917, að það flæði milli miðla.
Nú geta flestir verið sammála um að náttúran geti verið fögur án þess að
nauðsyn sé á nákvæmum útlistunum þess. Hún bara er það. En getur hið sama
gilt um myndlist? Getur hún bara verið, líkt og náttúran, án þess að nauðsyn-
legt sé að kafa ofan í hana og finna eitthvað sem vísar út fyrir hana sjálfa?
Baudrillard segir að ástæðan fyrir því að illa sé komið fyrir nútímalistinni sé
útrýming tálmyndarþrárinnar; að ekkert sé til í klámvæddum gegnsæjum
heimi sem kitli þrána, skapi leyndardóma og tvíræðni.6 Gæti til dæmis verið
að málningardollur í listasal séu ekkert annað en það sem þær eru? í þessu
samhengi skal gripið niður í grein Hauks Brynjólfssonar rafvirkja um mynd-
listarmál:
Þarna voru ekki iðnaðarmenn samankomnir heldur lýsti af gildum menningarvit-
um. Listfræðingur landsins ljómaði yfir sviðinu eins og fullur máni á ágústnóttu. I
hópnum miðjum stóð listamaðurinn sjálfur, viðurkenndur og margverðlaunaður. Við
vorum sem sagt stödd í myndlistarsýningunni, málningardollurnar voru listaverkið.7
Ef þetta er málið, hver er þá tilgangur nútímamyndlistar? Er þá ekki alveg eins
hægt að koma sér fyrir á byggingarsvæði og horfa á málningardollur, sements-
poka eða jafnvel ryðgaða nagla - eða þá að gera sér ferð á hamborgarastaði og
horfa á fólk borða, svo vísað sé í verk Birgis Arnar Thoroddsen, „Hamborgara-
túrinn“, frá 2003. Eða er eitthvað til í þeirri klisju, sem oft er notuð um mynd-
list, að áhorfandinn verði að upplifa verkið af sjálfsdáðum og að hlutverk
myndlistarmannsins sé eingöngu að bera það á torg, líkt og guð bar náttúruna
á torg, ef við gefum okkur tilvist hans? Kallast slík sýn ekki á við þann ein-
staklingsbundna veruleika sem alltumlykjandi er? Er hugsanlegt að afstæðis-
hyggjan sem notuð er þjóni í raun tilgangi í sjálfu sér og það jafnvel þótt til-
gangurinn og merkingin sé hugsanlega engin nema bara að vera? Lykilorðin í
þessu samhengi eru „að bera á torg“. Með því að taka eitthvað hversdagslegt og
rífa það úr sínu vanabundna samhengi eru líkur á því að einhver hugsi hlutinn
upp á nýtt, hvort sem það er ætlunin eða óbein afleiðing, og upplifi eitthvað.
Og snýst listsköpun ekki einmitt um upplifanir? En hvað er málið með þessar
meintu upplifanir? Hafa þær einhver víðtæk áhrif eða gengur það gegn eðli
samtímans að svo sé?
Að lokum
Hér hefur framtíðarsýn Aldous Huxleys að vissu leyti verið lögð að jöfnu við
samtíma okkar, samtíma sem metur stöðugleikann ofar öllu. Og sakir þess hve
afstæðisfullur hann er kann að reynast þrautin þyngri að rugga honum. Það er
108
TMM 2006 • 1