Heimsmynd - 01.12.1986, Síða 72

,,...ég uppgötvaði að hérna fór ég
alltaf í sömu fötin,
rauðan kjól og gammosíur.“
vegna hún hafi ekki notað tækifærið til
að komast undir verndarvæng leik-
húsanna. Hún hvorfir enn á mig þessu
augnaráði eins og þegar þarf að svara
rellnum krakka. „Maður stendur auðvit-
að með sínu fólki.“ Vinir föður hennar í
leikhúsunum höfðu samband við hann til
að fá hann til að telja henni hughvarf en
henni varð ekki haggað. „Hann lifði það
að sjá okkur á síðasta ári í Nemenda-
leikhúsinu. Pá var hann fullkomlega sátt-
ur við þetta. En á því ári lést hann.“
Nú eru liðin rúm níu ár frá því að hún
útskrifaðist sem leikkona. Hún hefur
þegar unnið sér sess í íslensku leikhúsi.
Síðast með áhrifamiklum leik í sinni
fyrstu kvikmynd hjá einum virtasta kvik-
myndaleikstjóra heims og eru það þó
hennar fyrstu skref á hvíta tjaldinu. Áður
hefur hún leikið í nokkrum sjónvarps-
leikritum. Um hana hefur samleikari
hennar í kvikmyndinni, Erland Josep-
son, sagt: Kvikmyndaleikstjórar og fram-
leiðendur eru vitlausir ef þeir nota hana
ekki meira...
f haust fékk Guðrún í fyrsta sinn fastan
samning hjá Leikfélagi Reykjavíkur. í
Iðnó hefur hún leikið mörg helstu hlut-
verk sín á liðnum árum, til dæmis Agnesi
í Agnes barn Guðs, sem hún hlaut menn-
ingarverðlaun DV fyrir. Hún er þegar
komin á fjalirnar í Iðnó í nýju hlutverki
fyrir opnum tjöldum. Hún fer með hlut-
verk Elsu í leikritinu Vegurinn til Mekka.
Elsa er kennari og hún ferðast rúma þús-
und kílómetra til að heimsækja vinkonu
sína, sem er fullorðin kona og býr í miðri
Karoo-eyðimörkinni. „Ég hef aldrei lent
í svona fyrr en á æfingum á þessu verki
hafði ég á tilfinningunni að ég þyrfti ekk-
ert að leika. Bara vera ég sjálf.“ Við
ræðum um verkið og hún segir: „Höfund-
urinn Fugard er stórskáld. Það veit Guð
að það kraumar mikið undir í þessu
verki, öll Afríka og meir. Ekkert smá-
ræði það. Hann hefur sagt að önnur verk
hans fram að þessu hafi einungis verið
æfingar fyrir þetta verk. Og það er
óvenjulegt að leika verk sem er einungis
hugarheimur kvenna og þær eru ekki að
tala um eiginmenn sína, syni, feður né
elskhuga. Það eru fimmtíu ár á milli
þeirra en það breytir engu. Þetta er heill-
andi verk, þar sem ljósið er vonin.“ Hún
verður skyndilega hugsi og segir svo: „í
þessu leikriti er ég lent í trúmálum. Það
er nú meira. Áður lenti ég í slíku í Agnesi
og Fórninni og nú er það múhameðstrú.
Það er ég handviss um að íslendingar,
eins og Rússar, væru fyrir löngu búnir að
taka múhameðstrú ef slík trú leyfði
drykkju.“
En hvað langar hana mest til að gera?
Hún tekur fram blað og penna og
teiknar. „Sjáðu. Hugsum okkur kvik-
myndina sem vatn, myndlistina himin og
að þessar tvær greinar verði að styðjast
við móður jörð sem er leiklistin. Þá
langar mig mest til að vera í sáttanefnd-
inni,“ segir hún og klárar kjötsúpuna.
„Ég finn að leikhúsfólk hefur tilfinningu
fyrir kvikmyndum. Það hefur dramatíska
reynslu og þekkingu. Það veit að ónýt
handrit duga ekki. Þessir strákar halda
að þeir geti ætt af stað með enga tilfinn-
ingu fyrir leiklist, en kvikmyndin byggir á
henni. Kvikmyndin er framlenging á leik-
húsinu en ekki öfugt, eins og sumt leik-
húsfólk hefur álitið og vaðið í villu, meira
að segja reynt að breyta leikhúsinu í
kvikmynd. Þú sérð að mynd Tarkovskys
rís úr leikhúsinu og þar er sú tækni notuð
sem hentar kvikmyndinni einni. Leikar-
inn er það sem áhorfandinn sér endan-
lega. Það er hann sem skilar tilfinningun-
um sem gera okkur hrærð.“
Hún tekur saman diskana og fer með
þá í vaskinn. „Stundum finnst mér það
skelfilegt að sjá hvað leiklistin er hættu-
leg. Leikarinn stendur á sviðinu og hann
leikur upp á líf og dauða. Það má ekkert
stoppa hann, hann verður að leika sinn
leik til enda. Þegar ég fylgist með þessum
eldri leikurum þá fyllist ég aðdáun. Ég
hef horft upp á fullorðinn leikara sem
þurfti að taka við hlutverki rétt fyrir sýn-
ingu. Hann sat bak við tjöldin rétt fyrir
innkomu sína og grét. Hann var svo
hræddur um að standa sig ekki.“ Hún
hendir sér niður á stólinn aftur og horfir
stíft í augu mín og segir: „Svo koma
þessir kvikmyndastrákar, henda í leik-
arana ónýtum handritum og segja að það
sé upptaka á morgun. Þeir fyrirverða sig
meira að segja fyrir að þurfa að neyðast
til að nota leikara.“
Það er komin nótt og á morgun er nýr
dagur. Eins gott fyrir mig að tygja mig,
því á morgun á Guðrún að mæta á æfingu
á nýju íslensku leikriti eftir Birgi Sigurðs-
son sem heitir Dagur vonar. Leikritið
verður frumsýnt á níutíu ára afmæli
Leikfélagsins 11. janúar. „Þetta er kjarn-
yrt verk og þar eru mikil átök. Það segir
frá einstæðri móður með þrjú uppkomin
börn, tvo syni og andlega veila dóttur,
sem ég leik. Ég er svo hrædd um að
komast ekki inn á hennar hugarsvið.
Þetta er mjög erfitt verk. En þarna er ég
að vinna með uppáhaldsfólkinu mínu,
Stefáni Baldurssyni leikstjóra, Þórunni
Sigríði Þorgrímsdóttur leikmynda-
teiknara og Gunnari Reyni tónskáldi.
Það fylgir því alltaf einhver eftirvænting
að vinna nýtt íslenskt verk. Allir feta sig
jafn alvarlega á nýrri jörð, aldrei alveg
vissir um að þeir séu að gera rétt. Öllum
er jafn umhugað um að afkvæminu verði
vel tekið.“
Það er kominn tími til að kveðja. Dýr-
indis kraftmikilli kjötsúpu hafði verið
sporðrennt. Hún situr á móti mér við
autt borð, hraustleg með þetta sérkenni-
lega freknótta andlit og dökka hárið.
Fasið er yfirvegað en þó er eins og hún sé
alltaf í viðbragðsstöðu til að takast á við
óvæntar uppákomur lífsins. Ég minnist
þess hversu auðvelt hún á með að láta
fólk, sem verður á vegi hennar, snúast á
hæli og falla í stafi, hvar sem hún kemur.
Það er eins og engill eða góðkynja norn
hafi gengið hjá. Hún hefur þessa sjald-
gæfu persónutöfra. En að baki býr
lífsreynsla sem hefur mótað hana og gert
hana að því sem hún er. Leikkonu sem
kölluð er þegar túlka þarf miklar konur.
Hún var Varvara í Sumargestum hjá
Þjóðleikhúsinu, Salka Valka í sýningu
LR, Agnes í Agnes barn Guðs í Iðnó og
Ásta Sigurðardóttir í Reykjavíkursögum
Ástu hjá Kjallaraleikhúsinu, svo nokkur
dæmi séu nefnd. Þessi hlutverk eru
mótuð af henni á þann hátt að hvergi
skarast.
Hún kveður mig í dyrunum. Ég held
frá húsinu með kertaljósinu í glugganum.
„Ljósið og vonin,“ sagði hún. Hún sem í
fyrramálið tekst á við dag vonar...
72 HEIMSMYND