Heimsmynd - 01.10.1987, Blaðsíða 80

S]AMKVÆMT FRÁSÖGN
MÓÐ URINNAR VAR BARNIÐ NAKIÐ Á
PESSUM MYNDUM AÐ ÖÐRU LEYTIEN
ÞVÍAÐ ÞAÐ VAR KLÆTT í
NÆLONSOKKA OG MEÐ EINHVERS
KONAR SKRAUTíNAFLA.
Hördustu
vidurlögum sjaldan
beitt
Kynferðislegt ofbeldi gegn börnum er
talið vera með alvarlegustu afbrotum.
Viðurlög við því að beita barn kynferðis-
legu ofbeldi geta samkvæmt hegningar-
lögum verið allt að lífstíðarfangelsi en svo
virðist sem dómstólar hafi aldrei beitt svo
þungri refsingu.
Nokkur ákvæði eru í hegningarlögum
sem geta tekið til kynferðislegs ofbeldis.
Viðurlög við því að eiga samræði við barn
yngra en 14 ára eru allt að 12 ára fangelsi
samkvæmt 200. grein laganna. Hins vegar
gera þau ákvæði sem beitt er í nauðgunar-
málum, þegar börn eiga í hlut, ráð fyrir
allt að lífstíðarfangelsi. Hinn brotlegi get-
ur þó sloppið betur, en þó er refsing aldrei
vægari en eins árs fangelsi. Athygli vekur
að ef um samræði er ekki að ræða gilda
sömu viðurlög, en þó segir að beita skuli
vægari refsingu að tiltölu.
Enn meiri athygli vekur að vægar er
tekið á sifjaspellum en kynferðislegu af-
broti af völdum óskylds manns. Sérstakt
lagaákvæði er um samræði foreldra og
barna og er gert ráð fyrir allt að 6 ára fang-
elsi. Ásdís J. Rafnar, héraðsdómslögmað-
ur, gagnrýnir þetta í grein sem hún skrif-
aði um þessi mál: „Sú spurning vaknar
hvort það verði ekki að meta það sérstak-
lega til refsiþyngingar ef foreldri á sam-
ræði við ungt barn sitt, fremur en að hafa
sérákvæði í lögum þegar slík tengsl eru á
milli barnsins og afbrotamannsins."
En lög eru eitt og beiting þeirra annað.
Þyngsti dómur sem kveðinn hefur verið
upp er að sögn Ásdísar 10 ára fangelsi yfir
manni sem nauðgaði ungri stúlku.
Fæstir gera sér líklega grein fyrir því að
saknæmt er að láta undir höfuð leggjast að
tilkynna um afbrot gegn börnum, þar á
meðal kynferðisafbrot. í barnaverndar-
lögum er kennurum, félagsráðgjöfum,
sálfræðingum, lögreglumönnum og fleiri
stéttum lagðar sérstakar skyldur á herðar.
Þeim ber að tilkynna barnaverndarnefnd-
um um vanrækslu og brot af hálfu for-
eldra. Mjög hart er tekið á því að til-
kynna ekki um brot og getur það varðað
allt að tveggja ára fangelsi. Almenningur
er hvattur til þess að skýra frá grunsemd-
um af þessu tagi til barnaverndarnefndar
og er gert ráð fyrir því að nafn viðkomandi
komi ekki fram. Ekki er kunnugt um að
þessum refsiákvæðum hafi verið beitt.
verndarnefndar um að myndirnar væru
„dónalegar“.
Barnið var kvatt til yfirheyrslu hjá rann-
sóknarlögreglu en vildi í fyrstu ekki kann-
ast við að neitt óeðlilegt hefði gerst um-
fram það sem myndirnar sýndu. Myndirn-
ar eru eitt helst sönnunargagn í þessu
máli. Samkvæmt frásögn móðurinnar var
barnið nakið á þessum myndum að öðru
leyti en því að það var klætt í nælonsokka
og með einhvers konar skraut í nafla. Þaö
sem mest stakk í augu var þó að hún hélt
utan um bangsa og var smurð olíu.
Af frásögn móðurinnar að dæma komu
mörg þeirra rannsóknarefna sem rann-
sóknarlögreglan hefur fengist við hins
vegar ekki fram í dagsljósið fyrr en síðar.
Að sögn móðurinnar „opnaði" dóttir
hennar sig fyrst fyrir sálfræðingi og skýrði
frá því að hin grunuðu hefðu látið sig taka
þátt í kynlífi. Hægt og sígandi komu fleiri
atriði fram í máli stúlkunnar. Einna at-
hyglisverðast er að ýmis rannsóknaratriði
komu fram er barnið ræddi við ömmu sína
um vágestinn eyðni. Að sögn móðurinnar
sagði barnið frá alvarlegustu kæruatrið-
um, af ótta við að hafa smitast af eyðni.
Dóttir annarrar konu sem var um tíma í
sumarbúðunum hefur einnig haldið fram
að hún hafi verið látin taka þátt í kynlífi
hinna grunuðu. Móðir hennar segir þó að
hún hafi verið ófáanleg að tala um þetta
að öðru leyti en því að staðfesta orð hinn-
ar stúlkunnar.
Þessi mál eiga eftir að koma fyrir dóm
og því er ljóst að hér er um ásakanir að
ræða sem eiga eftir að fá staðfestingu.
Hins vegar eru þær svo alvarlegar að fram
hjá þeim verður ekki litið.
Svefneyjamálið hefur opnað umræðu
um hugsanlega skaðsemi umfjöllunar fjöl-
miðla um sifjaspell og kynferðisofbeldi.
DV hefur óneitanlega látið þetta tiltekna
mál mest til sín taka. Fréttaflutningur
blaðsins hefur að verulegu leyti byggst á
viðtölum við málsaðila enda litlar upp-
lýsingar að fá frá opinberum aðilum sem
bundnir eru þagnarskyldu. Umfjöllunin
tók þó nýja stefnu þegar blaðið birti opnu-
viðtal við hjónin sem liggja undir grun.
Miklar deilur hafa spunnist um viðtalið
ekki síst vegna þess að ófögur mynd er
dregin upp af börnunum og foreldrum
þeirra. Viðbrögð foreldranna voru harka-
leg er þeir fóru fram á að fá að setja sín
sjónarmið fram opinberlega. Mæður
barnanna töldu orð hinna grunuðu í við-
talinu vera „ofbeldisverk" og kröfðust
þess að grunaði yrði settur í gæsluvarð-
hald þar til dómur yrði kveðinn upp.
Heitastar urðu þó deilurnar vegna viðtals
í sjónvarpinu við mæðurnar. Sjónvarpið
hefur legið undir ámæli fyrir að birta við-
talið ekki síst vegna þess að konurnar fóru
hörðum orðum um grunaða. Vegna
þeirra hafa komið fram hótanir um mál-
sókn vegna meiðyrða.
Gagnrýni á fjölmiðla er þó ekki bundin
við þessa frétt og viðtal DV. Segja má að
tvö aðalsjónarmið takist á innan fjöl-
miðlaheimsins. Annars vegar sjónarmið
þeirra sem telja umfjöllun um einstök mál
óþarfa og jafnvel skaðlega og hins vegar
sjónarmið þeirra sem telja mikilvægt að
fjalla um kynferðislegt ofbeldi eins og
hver önnur afbrot. Össur Skarphéðins-
son, ritstjóri Þjóðviljans, gagnrýndi áður-
nefnda fjölmiðla harðlega fyrir frétta-
flutning um málið í blaði sínu 21. ágúst síð-
astliðinn. „Barnaverndarmál af ýmsu tagi
eru allajafna afskaplega erfið og flókin,
ekki síst þau sem varða kynferðislega mis-
notkun á börnum,“ segir Össur. „Það hef-
ur verið eins konar þegjandi samkomulag
á fjölmiðlunum um að láta slík mál liggja
að mestu milli hluta. Sú afstaða réðst af
þeirri viðurkenndu staðreynd, að það eru
fyrst og fremst börnin sem eru í hlutverki
þolenda, sem líða fyrir fréttaflutning af
þannig málum. Menn hafa verið sammála
um að umfram allt beri að kosta kapps um
að vernda þau og viðkvæmar tilfinningar
þeirra. Það er allra síst til sálarheilla þegar
fjölmiðlar bæta því ofan á önnur meiðsl að
tíunda þann miska sem þeim var ef til vill
gerður, rökræða jafnvel þau sjálf, aðstæð-
ur og foreldra opinberlega."
Svo virðist sem útvarpsstjóri og út-
varpsráð taki undir þessi sjónarmið því
fundið hefur verið að vinnubrögðum
fréttastofu.
Viðmælendur HEIMSMYNDAR eru
ekki allir sammála þessum viðhorfum.
Ellert B. Schram, ritstjóri DV, ver skrif
blaðsins á þeim forsendum að mál sem séu
til rannsóknar séu hálfopinber og því sé
rétt að greina frá þeim. Formælendur
þessa sjónarmiðs benda á að upp komist
um æ fleiri mál einmitt vegna þess að kast-
framhald á bls. 134