Heimsmynd - 01.07.1993, Side 8

Heimsmynd - 01.07.1993, Side 8
Frá ritstjóra í þessari HEIMSMYND skrifar Ingólfur Margeirsson, rithöf- undur og blaðamaður, um hið skamma og hraða líf Vil- mundar Gylfasonar. Þann 19. júni síðastliðinn voru tíu ár frá því hann lést, aðeins 34 ára. Á stuttum ferli sínum hafði Vilmundur mikil áhrif á allan almenning. Hann opnaði augu fólks fyrir göllum hins lokaða íslenska samfél- ags; samtryggingu stjórnmálamanna og embættis- manna, ægivaldi hagsmunasamtaka atvinnurekenda og þeirri spillingu sem dafnaði í þessu lokaða sam- félagi. Þegar Vilmundur kvaddi sér hljóðs var hér hálf sovéskt samfélag. Hér var þó ekki einn flokkur við völd, heldur fjórir. Milli þeirra var hins vegar fullkomið samkomulag um hvernig þeir skiptu með sér völdum. Saman höfðu stjórnmálaflokkarnir óskorað vald yfir öllum bönkum og opinberum sjóðum. Allar stöðuveitingar í embættismannakerfinu fóru fram eftir kvótakerfi þeirra. Verka- lýðshreyfingunni hafði verið skipt upp á milli flokk- anna. Saman stjórn- uðu þeir öllum fjöl- miðlum landsins, ann- ars vegar í gegnum flokksblöð og hins vegar í gegnum ríkis- fjölmiðla, og höfðu þar með algert vald yfir allri opinberri umræðu í samfélag- inu. Eins og í Sovét fól þetta kerfi t sér spillingu og misrétti. Þeir sem höfðu komið sér vel fyrir í flokk- unum höfðu jafnframt komið sér vel fyrir í samfélag- inu. Þeir höfðu greiðan aðgang að niðurgreiddu lánsfé. Þeir nutu betri þjónustu embættismanna. Og þeir gátu jafnvel búist við vægari meðferð ákæru- og dómsvalds. Sá hluti almennings sem stóð utan stjórn- málaflokkanna gat í sjálfu sér ekki búist við neinu af bankakerfinu og stjórnsýslunni - nema óeðlilegri íhlutun og hindrunum. Vilmundur var ekki sá eini sem gagnrýndi þetta kerfi á áttunda áratugnum. Það voru fleiri sem settu spurningamerki við þetta niðurdrepandi kerfi og stóðu fyrir opinni og gagnrýnni umræðu um íslenskt stjórnkerfi og augljósa galla þess. Það er hins vegar á engan hallað þótt sagt sé að Vilmundur hafi verið í fararbroddi þeirra. Og eftir fráfall sitt hefur Vilmund- ur orðið táknmynd þessarar gagnrýni. Þrátt fyrir að margt hafi' breyst síðan Vilmundur hóf að gagnrýna hið íslenska sovét ber íslenskt sam- félag enn merki samtryggingar tjórnmálaflokkanna. Tök þeirra á fjölmiðlum hafa að vísu slaknað, fyrst og fremst vegna þess að almenningur hafnaði flokkssneplum þeirra. Flokkarnir halda þó enn dauðahaldi í völd sín yfir Ríkisútvarpinu og hika ekki við að nota þau til að koma gæðingum sínum þar fyrir. Vegna verðtryggingarinnar (sem var eitt af baráttumálum Vilmundar) er bankakerfið ekki lengur jafnárangursríkt tæki fyrir flokkanna, enda hafa þeir ekki lengur aðgang að niðurgreiddu lánsfé. Eftir sem áður halda flokkarnir fullum völdum í bankakerfinu og skipa fulltrúa sína í bankaráð og í stöður banka- stjóra. Vald stjórnmálaflokkanna yfir opinberum sjóðum er sem fyrr algjört og þeir eru miskunnar- laust notaðir í þágu þeirra. Svona má lengi telja. Þótt flokkarnir hafi eilítið slakað á klónni er hið íslenska sovét í eðli sínu hið sama og þegar Vilmundur hóf að gagnrýna það. Það er til nærtækt dæmi sem sannar það. Gamli flokkurinn hans Vilmundar, Alþýðuflokkurinn, þurfti að leysa innanbúðarvandamál sín um daginn. Það var gert með því að gera einn þingmann flokksins að forstjóra Tryggingastofnunar, annan að sendiherra í Osló og þann þriðja að bankastjóra Seðlabankans. Á einum degi ráðstafaði Jón Baldvin Hannibalsson. formaður Alþýðuflokksins, þremur mikilvægum em- bættum til þess eins að lægja öldurnar og tryggja sig í sessi innan flokksins. Jón Baldvin telur heimilsfrið- inn í Alþýðuflokknum, sem samanstendur af fáein- um tugum virkra flokksmanna, auðsjáanlega mikil- vægari en að í þessi þrjú embætti veljist menn sem sannanlega valda þeim og menn sem tekið verður mark á. Það var vissulega sorglegt að fylgjast með því hvernig þessi ákvörðun Jóns var kynnt í fjölmiðlum. Yfir fyrstu fréttunum hékk einhver aðdáun á pólitískum refshætti Jóns. Þær snerust um það hvort heilbrigðis- ráðuneytið væri nógu stór biti til að þagga niður í Guðmundi Árna eða hver yrðu viðbrögð þeirra fáu Alþýðuflokksmanna sem ekki uppskáru neitt úr þessum hrossakaupum. Þrátt fyrir áhrif Vilmundar Gylfasonar á skilning almennings á íslensku samfélagi eimir enn af göml- um hugsunarhætti. Ekki aðeins meðal þeirra sem hafa hag af því að viðhalda völdum stjórnmálaflokka og hagsmunasamtaka, heldur líka meðal þeirra sem eiga að flytja almenningi fréttir af ákvörðunum og verkum þessara aðila. Sjálfsagt má ýmislegt finna að blaðamennsku Vil- mundar. En enn í dag geta frétta- og blaðamenn lært af henni að horfa ætíð á störf valdamanna utan frá. Þeir eiga að flytja fréttir af áhrifum þeirra á almenn- ing, en ekki meta þau út frá gildum valdamannanna sjálfra. Vilmundur Gylfason hafði ekki mikil áhrif sem þingmaður eða ráðherra. Eftir hann liggja ekki mörg lög og það er ekki hægt að benda á einhverjar fram- kvæmdir og eigna honum. Hann hafði fyrst og fremst áhrif á skilning almennings á samfélaginu. Ef Vilmundur var siðbótarmaður, þá náði sú siðbót ekki inn í raðir stjórnmálaflokkanna. Það kemur því ekki á óvart þótt formaður Alþýðuflokksins ráðstafi opin- berum embættum eins og eign sinni. Það er hins vegar sárt að þeir sem stýra opinberri umræðu séu þess ekki lengur umkomnir að veita stjórnmála- mönnunum aðhald. Án þess er ekki mikil von til að losna við hið hálf sovéska kerfi. Þess vegna söknum við Vilmundar. Gunnar Smári Egilsson Hvers vegna við söknum Vilmundar Stofnandi og útgefandi: Herdís Þorgeirsdóttir Ritstjóri: Gunnar Smári Egilsson Útlitshdnnuflur: Kristján E. Karlsson Ljósmyndari: Bonni Myndskreytingar: Steingrímur Eyfjörfl, Kristján E. Karlsson Höfundar efnis í þessu hefti: Bonni, Egill Helgason, Guðjón Friðriksson, Guðmundur Andri Thorsson, Ingálfur Margeirsson, Jón Kaldal, Jána Fanney Fridriksdóttir, Mörður Árnason, Sigurjón Magnús Egilsson og Þára Kristín Ásgeirsdóttir Prófarkalestur: Egill Helgason Förðun: Laufey Birkisdóttir, Guerlain Hár: Jónas hjá Jóa 81 félögum. Tímaritið HEIMSMYND er gefið út af Ófeigi hf Stjórnarformaður: Kristinn Björnsson Útgáfusstjórn: Herdís Þorgeirsdóttir, Kristinn Björnsson, Pétur Björnsson og Sigurður Gísli Pálmason Framkvæmdastjóri: Guðrún Erla Gunnarsdóttir Auglýsingastjóri: Guðrún Björg Ketilsdóttir Fílmuvinnsla, prentun og bókband: Prentsmiðjan Oddi hf. Dreifing: Ævar Guðmundsson. Verð eintaks í lausasölu er 550 krónur. Áskrifendur fá 30 prósenta afslátt. Óheimilt er að afrita eða fjölfalda efni tímaritsins án skriflegs leyfis ritstjóra. HEIMSMYND er aðili að upplagseftirliti Verslunarráðs Islands eitt íslenskra tímarita. Samkvæmt upplýsingum Verslunarráðs er HEIMSMYND mest selda tímarit íslands. Skrifstofur HEIMSMYNDAR eru að Aðalstræti 4,101 Reykjavík Sími: 62 20 20 Auglýsingasími: 62 20 21 og 62 20 05. Dreifingarsími: 985-2 33 34 Sími Ijósmyndara: 2 38 01 8 H E I M S M Y N D J Ú L í

x

Heimsmynd

Direkte link

Hvis du vil linke til denne avis/magasin, skal du bruge disse links:

Link til denne avis/magasin: Heimsmynd
https://timarit.is/publication/1408

Link til dette eksemplar:

Link til denne side:

Link til denne artikel:

Venligst ikke link direkte til billeder eller PDfs på Timarit.is, da sådanne webadresser kan ændres uden advarsel. Brug venligst de angivne webadresser for at linke til sitet.