Skírnir - 01.04.2006, Side 28

26
EINAR MÁR JÓNSSON
SKÍRNIR
Meðan Ingólfur gengur frá eigum þeirra í Noregi fer Hjörleifur
því enn í herferð til Irlands, hann tekur þar þræla, saklausa menn
sem eru rifnir frá heimalandi sínu, stelur sverði frá einsetumanni
sem hafði því sem næst bjargað lífi hans, og lýgur svo upp sögu
um haugbrot. Þannig er hann á vissan hátt þegar búinn að kveða
upp sinn eigin dóm. En eitt mikilvægt atriði er enn eftir. Þegar þeir
fóstbræður nálgast Island vill Ingólfur að goðin velji framtíðarbú-
stað hans, með því móti einu geti hann fest rætur í nýja landinu.
Því kastar hann öndvegissúlunum fyrir borð með þeim ummælum
að hann muni setjast að þar sem þær reki á land. Þetta er að sjálf-
sögðu tekið beint úr Landnámu, en Gunnar Gunnarsson bætir nú
við frásögn hennar: Hjörleifur bregst illa við, í augum hans er
þetta ekki annað en heimskuleg hjátrú, og hrein vitleysa að velja
sér bústað eftir því hvar einhverja viðardrumba rekur á land. Þetta
er ástæðan fyrir því að þeir fóstbræður verða aðskila í hafi og
lenda hvor á sínum stað. Hjörleifur er illa haldinn: honum finnst
þessi einvera með mönnum sínum og írsku þrælunum svo gersam-
lega tilgangslaus og án nokkurrar vonar um frekari ævintýri að
hann verður að beita sig valdi til að koma sér fyrir. Um veturinn
er hann eins og björn í híði, og um vorið drepa írsku þrælarnir
hann með stolna sverðinu.
Sagan er nú á enda. Ef Ingólfur hefði verið einn hefði hann
aldrei flust til Islands, ef Hjörleifur hefði verið einn hefði hann
aldrei getað sest að neins staðar. Til að landnámið gæti hafist þurfti
samvinnu þeirra beggja. En nú er sögulegu hlutverki Hjörleifs
lokið. Það var hann sem réð úrslitum um að Ingólfur ákvað að
flytja til Islands, en með því að leggjast gegn þeirri ákvörðun fóst-
bróður síns að láta goðin ráða bústaðnum hafnar hann í rauninni
rótfestu í nýja landinu, a.m.k. þeirri rótfestu sem Ingólfur stefnir
að. Dapurleiki hans eftir lendinguna við Hjörleifshöfða sýnir
glögglega að hverju stefnir: Hjörleifur verður að hverfa af sjónar-
sviðinu, og það gerir hann eins og hann hafði lifað. Þetta skilur
Ingólfur á sinn hátt: hann telur að Hjörleifur hafi verið fyrsti land-
námsmaður íslands í raun og veru en guðirnir — eða landvættirn-
ar — hafi heimtað hann sem fórn. Þetta var mikil fórn, segir
Ingólfur, en það er ekki hans að deila við goðin.