Fréttabréf Öryrkjabandalags Íslands - 01.03.1998, Síða 6

Að þjálfa huga og hönd - og hjálpa ungri sál að skynja líkama sinn.
landi. Þar hitti ég fyrst
Svavar Pálsson með ungan
son sinn, sem veikst hafði
af lömunarveiki. Aður
hafði Sveinbjörn Finnsson
lent í sömu lífsreynslu með
unganson. BæðiSvavarog
Sveinbjörn voru meðal
stofnenda Styrktarfélags-
ins. Báðir leituðu þeir til
danska félagsins “Foren-
ingen mod Börnelamm-
else” sem vísaði þeim á Dr.
Clemmesen sem var einn
þekktasti læknir á þessu
sviði. Reynsla þeirra var
svo góð, að sjúklingum frá
Islandi fjölgaði.
Danir hvöttu eindregið
til stofnunar félags hér á
landi til stuðnings lömunar-
veikisjúkum. í upphafi
ætlaði félagið aðeins að
veita sjúklingum fjárhags-
aðstoð til utanfarar, en á
þessum árum var hvorki til
þjálfað hjúkrunarfólk né
sjúkraþjálfarar hérlendis.
Flaustið 1955 braust svo
út mesti lömunarveikifar-
aldur sem komið hefur upp
á Islandi. Þá var ljóst að
fullkomin endurhæfingar-
stöð varð að rísa hér. Flestir
sjúklinganna voru lagðir
inn á Heilsuverndarstöðina
og þangað er Jónína kölluð
til starfa.
“Ég var aðeins 24ra ára,
nýkomin úr námi og skorti
starfsreynslu. Innan um
allan þennan sjúklinga-
fjölda gafst enginn tími til
að hugsa - aðeins vinna og
vinna - skortur á þjálfuðu
Rætt við Jónínu
Guðmundsdóttur
forstöðukonu
Styrktarfélags
lamaðra
og fatlaðra
starfsliði var svo mikill.
Mest voru þetta börn, en
fullorðið fólk líka. Svip-
aður faraldur var þá nýlega
yfirstaðinn á Grænlandi og
þaðan kom danskt hjúkrun-
arfólk til að aðstoða okkur.
Já, maður fékk mikla starfs-
þjálfun á skömmum tíma.”
Frumherjastarfið á
Sjafnargötu
“Sjúkraþjálfun var lítil
utan sjúkrahúsa, þar til
Styrktarfélagið keypti
Sjafnargötu 14 og opnaði
þar endurhæfingarstöð í
byrjun árs ’56. Ég var eini
íslenski sjúkraþjálfarinn og
gat ekki skorast undan for-
ystu.
Þarna stóðu þeir uppi
með sjúkraþjálfara sem
hafði ekkert stéttarfélag á
bakviðsig! Enginopinber
launakjör!” Jónína skelli-
hlær. “Félag íslenskra
nuddkvenna var til, en ég
vildi ekki ganga í það félag.
Búið var að ráða Hauk
Kristjánsson sem yfirlækni,
en hann veiktist sjálfur af
lömunarveiki og gat ekki
hafið störf fyrr en ári síðar,
svo að danskur læknir var
ráðinn fyrst.
í fyrstu snerist starfið
aðallega um fórnarlömb
lömunarveikinnar, sem oft
var nefnd barnalömunar-
veikin, þar sem börn urðu
mest fyrir barðinu á henni.
Avallt síðan hefur mikil
áhersla verið lögð á þjón-
ustu við börn sem fatlast
hafa af ýmsum ástæðum,”
segir Jónína.
“Haustið ’56 var byrjað
að bólusetja gegn lömunar-
veiki og síðan hafa mjög fá
tilfelli komið upp hér. Enn
er ekki vitað með vissu,
hvernig lömunarveikin
smitast. Ekki vitað hvernig
veikin gat skyndilega
komið upp á afskekktustu
stöðum. Ekki vitað af
hverju einn fjölskyldu-
meðlintur fékk veikina,
ekki annar.”
Jónína nefnir dæmi um
tvenna barnunga tví-
bura, sem fengu nákvæm-
lega sömu umönnun, sváfu
næstum í sama rúmi, en í
báðum tilfellum veiktist
aðeins annar tvíburinn.
“Nú er skylda að bólu-
setja börn, ekki fullorðið
fólk, þó vitað sé að ónæmið
endist aðeins í nokkur ár.
Víða í þróunarlöndum er
lömunarveiki enn landlæg
eins og t.d. í Kenýa. Þang-
að fórunt við hjónin nýlega
og þurftum að láta við-
bótarbólusetja okkur gegn
henni. Ég sem hafði unnið
við þetta í öll þessi ár og
álitið mig örugga, komst að
raun um að ég var alls ekki
nógu vel varin. Mér finnst
við alls ekki nægilega vak-
andi fyrir þessu, þótt erfitt
sé að hugsa sér að lömunar-
veikifaraldur komi aftur
upp eins og fyrir 43 árum.”
Hvernig var að taka á
móti og þjálfa svona mörg
hreyfiskert börn, Jónína?
“Þá varð maður að reyna
að vega og meta tilfellin,
hverjir væru möguleikar
hvers og eins með mark-
vissri þjálfun.
Sjafnargatan var ekki að
öllu leyti hentug fyrir starf-
semina, tvær hæðir og
kjallari. Við þurftum að
bera sjúklinga upp og niður
stigana, líka niður í kjallara,
þar sem komið var upp lít-
illi æfingalaug. Alltaf stóð
til að setja lyftu utan á hús-
ið, en úr því varð aldrei,
þótt stöðin væri starfrækt
þarna í tólf ár,” segir
Jónína, “ótrúlegt hagræði,
þegar við fluttum á Háaleit-
isbrautina á eina hæð.”
Sjónarmið sjúklings
og sjálfboðavinna
“Mér fannst Sjafnar-
gatan ofsalega fín með litlu
sundlauginni í kjallaranum.
Og þar var Jónína,” segir
Kristín Jónsdóttir þroska-
þjálfi, ein þeirra sem man
Jónínu frá upphafi hennar
starfsferils. Kristín fékk
lömunarveiki árið 1951, þá
aðeins sjö mánaða gömul
6