Fréttabréf Öryrkjabandalags Íslands - 01.03.2001, Qupperneq 16

SIGRÍÐUR
A. ÞÓRÐARDÓTTIR
Greidcli atkvæði með
áframhaldandi skerðingu.
konar réttindi úr lífeyris-
sjóðum.
Örorkulífeyrir, þar með
talin tekjutrygging, er réttur
sem öryrkjar fá vegna fötl-
unar sinnar. Samkvæmt því
sem að framan er ritað um
skýringu á 76. gr. stjórnar-
skrárinnar er það á valdi al-
menna löggjafans að
ákveða þau mörk, sem
örorkulífeyrir og tekju-
trygging miðast við, svo
fremi sem þau uppfylla
önnur ákvæði stjórnarskrár-
innar, eins og þau verða
skýrð með hliðsjón af þeim
þjóðréttarlegu skuldbind-
ingum sem íslenska ríkið
hefur undirgengist. Réttur
sá sem almannatrygginga-
löggjöfin tryggir öryrkjum
er almennur og tekur tillit til
jafnræðissjónarmiða milli
þeirra sem eins eru settir í
þröngum skilningi. Hins
vegar mælir ákvæðið fyrir
um mismunandi skerðingu
lífeyris vegna tekna eftir því
um hvaða tekjur er að ræða.
SÓLVEIG
PÉTURSDÓTTIR
Greiddi atkvœði með
áframhaldandi skerðingu.
Að því er hjón og annað
sambúðarfólk varðar er sá
réttur, sem þeim er veittur,
skertur vegna tekna annars
einstaklings og getur
tekjutrygging fallið alveg
niður. Að því er sambúðar-
fólk varðar er þetta gert
vegna tekna einstaklings
sem ekki er framfærslu-
skyldur gagnvart öryrkj-
anum. Framfærsluskylda
hjóna er hins vegar gagn-
kvæm samkvæmt hjúskap-
arlögum. Er ekki aðeins um
skyldu að ræða heldur einn-
ig rétt, sbr. 5. gr. 7. samn-
ingsviðauka við samning
um verndun mannréttinda
og mannfrelsis, sbr. lög nr.
62/1994 um mannréttinda-
sáttmála Evrópu. Verður
tæpast annað sagt en að
réttur öryrkja til framfærslu
fjölskyldu sinnar verði smár
hafi hann aðeins tekjur, sem
nerna grunnörorkulífeyri.
Svo sem áður greinir
verður að telja að í 1. mgr.
76. gr. stjórnarskrárinnar
felist ákveðin lágmarksrétt-
indi, sem miðuð séu við
einstakling. Þrátt fyrir svig-
rúm almenna löggjafans til
mats á því, hvernig þessi
lágmarksréttindi skuli
ákvörðuð, geta dómstólar
ekki vikið sér undan því að
taka afstöðu til þess, hvort
það mat samrýmist grund-
vallarreglum stjórnarskrár-
innar. Þegar litið er til
skipulags réttinda örorkulíf-
eyrisþega samkvæmt al-
mannatryggingalögum og
þeirra afleiðinga, sem í raun
geta af því leitt fyrir
einstaklinga, verður þetta
skipulag ekki talið tryggja
þeim þau lágmarksréttindi,
sem í framangreindu
stjórnarskrárákvæði felast,
á þann hátt að þeir fái notið
þeirra mannréttinda, sem
65. gr. stjórnarskrárinnar
mælir þeim, svo sem það
ákvæði verður skilið að
íslenskum rétti, sbr. 26. gr.
alþjóðasamnings um borg-
araleg og stjórnmálaleg
réttindi, sem var fullgiltur
af Islands hálfu 22. ágúst
1979, (Stjórnartíðindi C nr.
10/1979) og 9. gr. fyrr-
nefnds alþjóðasamnings um
efnahagsleg, félagsleg og
menningarleg réttindi. í
samræmi við það, sem að
ofan greinir, er fallist á þá
kröfu gagnáfrýjanda, að
viðurkennt verði að óheim-
ilt hafi verið að skerða
tekjutryggingu örorkulíf-
eyrisþega i hjúskap frá 1.
janúar 1999 á þann hátt sem
gert er í 5. mgr. 17. gr. laga
nr. 117/1993, sbr. 1. gr. laga
nr. 149/1998.
VI.
Samkvæmt 3. mgr. 25. gr.
laga nr. 91/1991 um með-
ferð einkamála verður
gagnáfrýjandi talinn réttur
aðili máls þessa. Einnig
hefur hann samkvæmt 2.
mgr. sömu greinar lögvarða
hagsmuni af því að fá við-
urkenningardóm um rétt-
mæti skerðingar tekjutrygg-
ingar. Hins vegar er tekju-
trygging háð umsóknum,
sem rökstyðja á til dæmis
með skattframtölum og
skýrum upplýsingum um
hagi bótaþega, sbr. 18. gr.
almannatryggingalaga. í
48. gr. sömu laga eru jafn-
framt ákvæði sem huga
verður að við ákvörðun
lífeyris til hvers örorku-
lífeyrisþega um sig. Af
ákvæðum þessum leiðir að
af niðurstöðu máls þessa
verður ekki dregin ályktun
um rétt hvers einstaks
lifeyrisþega, enda er hér
samkvæmt kröfugerð gagn-
áfrýjanda einungis því ráðið
til lykta hvort skerðing-
arákvæði 5. mgr. 17. gr.
almannatryggingalaga sam-
rýmist ákvæðum stjórnar-
skrár.
Aðaláfrýjandi greiði
gagnáfrýjanda samtals
900.000 krónur í máls-
kostnað í héraði og fyrir
Hæstarétti.
Dómsorð:
Viðurkennt er, að aðal-
áfrýjanda, Tryggingastofn-
un ríkisins, hafi verið
óheimilt frá 1. janúar 1994
á grundvelli 2. mgr. 4. gr.
SIV FRIÐLEIFS-
DÓTTIR
Greiddi atkvœði með
áframhaldandi skerðingu.
reglugerðar nr. 485/1995 að
skerða tekjutryggingu
örorkulífeyrisþega í hjú-
skap með því að telja helm-
ing samanlagðra tekna
beggja hjóna til tekna líf-
eyrisþegans í því tilviki, er
maki hans er ekki lífeyr-
isþegi.
Einnig er viðurkennt, að
óheimilt hafi verið að
skerða tekjutryggingu
örorkulífeyrisþega í hjú-
skap frá 1. janúar 1999
samkvæmt 5. mgr. 17. gr.
laga nr. 117/1993, sbr. 1. gr.
laga nr. 149/1998.
Aðaláfrýjandi greiði
gagnáfrýjanda, Öryrkja-
bandalagi íslands, samtals
900.000 krónur í máls-
kostnað í héraði og fyrir
Hæstarétti.
Sératkvæði Garðars Gísla-
sonar og Péturs Kr. Hafstein
Við erum sammála I., II.
og III. kafla í atkvæði
annarra dómenda og fyrri
málsgrein í VI. kafla.
Samkvæmt 1. mgr. 76. gr.
STURLA
BÖÐVARSSSON
Greiddi atkvœði með
áframhaldandi skerðingu.
16