Ljósmæðrablaðið - dec 2020, Qupperneq 40

40
Samkvæmt Benute o.fl. (2013) voru helstu sálfé-
lagslegu áhættuþættirnir sem höfðu áhrif á andlega
líðan kvenna, aukið álag og streita á meðgöngu, ótti
við að þyngjast of mikið eða að töluverðar líkam-
legar breytingar myndu eiga sér stað, lágt sjálfsá-
lit, skortur á félagslegum stuðningi og neikvæðar
tilfinningar eða væntingar til barnanna. Átti þetta
einungis við um meðgöngutímabilið. Niðurstöður
rannsóknar Wenze og Battle (2018) sýndu hinsvegar
fram á að um það bil helmingur kvenna sem gengu
með tvíbura höfðu áhuga á að komast í meðferð
vegna geðheilbrigðisvandamála ekki einung-
is á meðgöngunni heldur einnig fyrsta árið eftir
fæðingu. Því er talið mikilvægt að huga áfram að
andlegri líðan þeirra eftir að tvíburarnir eru komnir
í heiminn. Í viðtölunum mátti greinilega sjá hversu
mikilvægt t.d. stuðningsnetið var fyrir andlega líð-
an kvennanna bæði á meðgöngu og eftir fæðingu.
Anna upplifði einangrun, stundum lítið sjálfstraust
og depurð og sagði: „… mér fannst ég svolítið ein-
angruð og mér hefur sárnað ógeðslega mikið …
að eftir að við áttum þá að þá bara hefur eiginlega
enginn - nánast bara ekkert - suma höfum við ekki
einu sinni séð“.
Hjá Erlu voru undarlegir tímar í gangi þar sem
fyrsta bylgja Covid-19 veirunnar hafði gífurleg áhrif
en samgöngubann ríkti í landinu. Hún lýsti líðan
sinni þannig:
„Þetta eru náttúrulega ótrúlega skrítnir tím-
ar skilurðu, stundum verður maður svona, það
búbblast yfir mann eitthvað svona oh er ég bara ein
í heiminum en svo man maður bara að það eru allir í
þessu. En þú veist dagurinn einhvern veginn er bara
bleia, brjóst, brjóst, bleia, bleia, brjóst og allt þetta
... og svo hittir maður engan, ég bara lokaði okkur
alveg af“.
Líðan tvíburamæðra eftir fæðingu
Fjallað hefur verið um þær tilfinningaflækjur sem for-
eldrar geta upplifað eftir fæðingu tvíbura. Til dæmis
geta sumir foreldrar átt í erfiðleikum með að þekkja
börnin í sundur og upplifa skömm vegna þess. Tví-
buramæður geta tengst öðru barninu betur en hinu
og finna þá til sektarkenndar en mikilvægt er að
upplýsa þær um að þetta geti verið eðlilegt í fyrstu
og þá sérstaklega ef börnin eru með mismunandi
skapgerð (Bryan, 2005). Flækjustigið við að tengjast
tveimur börnum á sama tíma getur oft valdið tals-
verðu tilfinningalegu álagi og því er mikilvægt að
huga snemma að mögulegum úrræðum og aðstoð
við þessar konur. Ef konurnar upplifa sektarkennd
getur það komið í veg fyrir að þær viðurkenni erf-
iðleikana og þiggi þá hjálp og stuðning sem þær
þarfnast (Bryan, 2005; Damato, 2004; Klock, 2004).
Því er mikilvægt að ljósmæður og annað heilbrigð-
isstarfsfólk sem sinna tvíburakonum skimi fyrir ein-
kennum geðheilbrigðisvandamála (Damato, 2004).
Samkvæmt niðurstöðum rannsókna hefur fæðing
tvíbura bæði félagsleg og sálræn áhrif á foreld-
rana og eru auknar líkur á að þeir upplifi örmögn-
un, þunglyndi og kvíða (Bryan, 2002; Choi, Bishai
og Minkovitz, 2009; Elster, 2000; Klock, 2004). For-
eldrarnir verða frekar félagslega einangraðir vegna
umönnunar barnanna og hærri tíðni skilnaðar er
meðal foreldra tvíbura (Choi, Bishai og Minkovitz,
2009; Elster, 2000; Klock, 2004). Denton og O´Brien
(2017) telja eðlilegt að konur upplifi örmögnun eftir
fæðingu tvíbura og að þessi nýju verkefni séu þeim
oft ofviða en ljósmæður verði samt sem áður ávallt
að vera vakandi fyrir einkennum þunglyndis eftir
fæðingu. Samkvæmt Damato (2004) er mikilvægt
að bregðast fljótt við slíkum einkennum þar sem
þau geta haft alvarlegar afleiðingar fyrir bæði móð-
ur og börn og haft slæm áhrif á tengslamyndun eftir
fæðingu (Damato, 2004). Niðurstöður fræðilegrar
samantektar van den Akker o.fl. (2016) fjölluðu um
mikilvægi þess að rannsaka andlega líðan kvenna
allt að ári eftir fæðingu tvíbura en það virtist ekki
vera fyrr en að loknu fyrsta árinu sem dró úr áhættu
á þunglyndi og kvíða. Í rannsókn Wenze og Battle
(2018) kom einnig í ljós að konur voru líklegri til að
upplifa alvarlegri einkenni þunglyndis og kvíða ef
þær voru ógiftar þegar tvíburarnir fæddust, ef fjár-
hagur var ekki fullnægjandi, ef tvíburarnir fæddust
of snemma og ef svefngæði þeirra voru léleg undir
lok meðgöngu og á fyrstu þremur mánuðum eftir
fæðingu (Wenze og Battle, 2018).
Þrátt fyrir þessar niðurstöður eru engar birtar
rannsóknir til sem hafa lagt áherslu á að þróa mæli-
tæki og aðferðir sem ætluð eru til að koma í veg fyrir
eða meðhöndla geðvanda sem upp getur komið á
meðgöngu, sem beinist sérstaklega að foreldrum
tvíbura (Elster, 2000; Wenze og Battle, 2018). Þetta
er mjög óheppilegt í okkar nútíma samfélagi þar