Ljósmæðrablaðið - des. 2020, Blaðsíða 42

42
áhættumeðganga, að þá bara einhvern veginn var
ég í svo góðu eftirliti. Bara líka af því ég hitti svo
ótrúlega jákvæða fagaðila þú veist Ebba [fæðingar-
læknir] tók á móti mér fyrst, hún var náttúrulega
svona rosalega jákvæð og einhvern veginn svona
geislandi og svo bara strax Ingibjörg [sérfræðiljós-
móðir] og þetta var bara allt eitthvað svo allt í lagi.
Þrátt fyrir aukna áhættu á kvíða og þunglyndi
kom í ljós í rannsókn Wenze og Battle (2018) að í um
63% tilfella ræddu heilbrigðisstarfsmenn ekki um
nein geðheilbrigðisvandamál sem upp gátu komið
eftir fæðingu tvíbura. Ástæðan var ýmist sú að þeim
fannst óþægilegt að ræða við konurnar um þung-
lyndi, þá skorti viðeigandi leiðbeiningar eða þjálfun
varðandi skimun fyrir þunglyndi eða töldu ranglega
að konurnar vildu síður vera spurðar spurninga sem
gætu valdið þeim óþægindum (Wenze og Battle,
2018). Þetta er mjög alvarlegt vandamál þar sem
niðurstöður rannsóknar Benute o.fl. (2013) sýndu
fram á að tæplega helmingur kvennanna upplifði
streitu, 27,5% taldi sig ekki fá nægan stuðning frá
maka, 15% fannst skorta félagslegan stuðning og
rúmlega 21% upplifðu lágt sjálfstraust. Konurnar
upplifðu streitu, skort á stuðningi, áhyggjur sem
tengdust verulegum líkamsbreytingum og nei-
kvæðar tilfinningar yfir því að vera að fara eignast
tvíbura (Benute o.fl., 2013).
Þessar niðurstöður sýna fram á mikilvægi skimun-
ar og þess að ljósmæður noti viðeigandi aðferðir
til að meta andlega líðan kvenna á meðgöngu og
fyrirbyggja þannig vandamál eftir fæðingu. Ákveðn-
ir spurningalistar eða kvarðar hafa verið lagðir
fyrir konur á meðgöngu og eftir fæðingu og er til-
gangurinn að greina einkenni geðheilbrigðisvanda-
mála eins og þunglyndis og kvíða til að hægt sé að
bregðast fljótt við með viðeigandi meðferðarúrræð-
um. (Benute o.fl., 2013). Sambærilegir spurningalist-
ar hafa verið notaðir hér á landi til að skima fyrir ein-
kennum andlegrar vanlíðanar og í meðgönguvernd
heilsugæslustöðvanna hefur verið stuðst við GAD-7
mælikvarðann til að meta einkenni kvíða og EPDS
til að meta einkenni þunglyndis hjá öllum konum
við 16 vikna meðgöngu (Heilsugæslan, 2017). Þegar
konurnar í viðtölunum voru spurðar um skimun fyrir
einkennum kvíða og þunglyndis á meðgöngu tjáðu
þær sig hvorugar um að hafa fyllt út spurningalista
varðandi slík einkenni. Á göngudeild meðgöngu-
verndar á Landspítalanum hefur frá byrjun árs 2020
verið stuðst við GAD-7 og EPDS í 16 vikna mæðra-
skoðun kvenna, m.a. hjá þeim sem ganga með
tvíbura en fram að þeim tíma voru engir slíkir list-
ar notaðir (Ingibjörg Eiríksdóttir, sérfræðiljósmóðir,
munnleg heimild, fjarfundur, 3. apríl, 2020).
Þróa þarf sérstakar aðferðir eða mælitæki til að
meta andlega líðan kvenna eftir fæðingu tvíbura og
mikilvægt er að huga að flestum þeim hindrunum
sem upp geta komið. Mikilvægt er að huga að því
að foreldrar hafa miklar áhyggjur af allri skipulagn-
ingu sem fylgir því að eignast tvíbura og má þá t.d.
nefna ófyrirséðan tímaskort t.d. vegna lengri tíma
brjóstagjafar. Bara það að eiga í erfiðleikum með að
yfirgefa húsið getur verið veruleg hindrun fyrir að-
gangi að hefðbundinni geðheilbrigðisþjónustu og
vissulega þyrfti því að taka tillit til þessara þátta svo
hægt væri að þróa árangursrík mælitæki og með-
ferðarúrræði fyrir þessar konur (Wenze og Battle,
2018).
Í viðtölunum kom í ljós að andleg líðan Erlu og
Önnu var góð eftir fæðingu tvíburanna en hægt var
að sjá sameiginlega þætti hjá þeim, t.d. varðandi erf-
iðleika við brjóstagjöf og hvað tengslamyndun við
börnin og stuðningsnet þeirra skipti þær miklu máli,
en þær upplifðu báðar góðan stuðning frá mökum
sínum, ljósmóður og nánustu ættingjum. Þó ekki
hafi verið notuð ákveðin mælitæki til að skima fyrir
andlegri líðan kvennanna sem tóku þátt í viðtölun-
um virtist það ekki koma að sök og greinilegt var
að þétt eftirlit í meðgönguverndinni, samfella og
góður stuðningur þar fékk þær til að upplifa sig ör-
uggar. Þegar þær voru spurðar um andlega líðan á
meðgöngu og eftir fæðingu tjáði hvorug þeirra sig
um að hafa upplifað alvarlegt þunglyndi eða kvíða.
Þegar kemur að meðferðarúrræðum hefur kom-
ið fram í erlendum rannsóknum að meðal þeirra
kvenna sem upplifa andlega vanlíðan hafa flestar
konur áhuga á að fá einstaklingsmeðferð, meðferð
á netinu og/eða hópmeðferð. Flestar konur nota
netið og geta notað viðeigandi meðferðir þegar
þeim hentar en þurftu ekki að bóka sig í fyrirfram
ákveðinn tíma. Það veitir þeim öryggi að geta not-
að snjallsíma og tölvur til að leita eftir stuðningi
(Wenze og Battle, 2018). Þegar kemur að okkar
íslenska netheimi þá gæti vefsíðan heilsuvera.is
hentað tvíburakonum en hún er samstarfsverkefni