Ljósmæðrablaðið - dec 2020, Qupperneq 71

71
Ég var rúmlega tveggja ára þegar mamma
kom frá ljósmóðurnáminu og hafði mikið verið
fóstraður hjá sambýlisfólki okkar, í gamla bænum
í Dal um veturinn. Sumarið eftir, seinni part ágúst
1930, var ljósmóðirin fengin til dvalar í Vatnsfirði,
því von var á barnsfæðingu. Ég var tekinn með
í þessa ferð og man eftir ýmsu þarna og nefni
einn viðburð. Ég var með nokkrum krökkum niðrí
fjöru, þá var mokað sandi ofaní hálsmálið á mér,
að aftan. Sandurinn rann niður eftir bakinu og
niður i skálmarnar á prjónanærbuxum. Ég var
stirður til gangs á leiðinni til bæjar, þar var ég
tekinn og þveginn í trébala. Ekki man ég til þess
að hafa grenjað, líklega verið stoltur af athyglinni
sem þetta vakti.
Árið þar á eftir fæddust tvíburarnir Ásgeir og
Ingibjörg, sem þau Fanney og Benedikt í Bæj-
um eignuðust 2. nóvember 1931. Salbjörg lýsti
fæðingunni á eftirfarandi hátt:
Ég hef einu sinni tekið á móti tvíburum, pilti
og stúlku, og vóg drengurinn 8 merkur en
stúlkan 6. Hann var fulllifandi, en hún var
táldauð, en lifnaði við eftir tuttugu mínútna
lífgunartilraunir. Mikið var ánægjulegt að sjá
líf færast í þennan litla kropp. Þau þurftu ná-
kvæma hjúkrun fyrst og húskynnin voru köld.
Tvíburarnir komust til fullorðinsára og var hann
með hærri mönnum. Þarna var óeinangrað timb-
urhús og lítil eldstó í miðju húsi, svo kalt var út við
veggina, ef ekki var kynt því betur í frostum. Tví-
burarnir voru stundum látnir sofa í fataskáp, sem
var við innvegginn í húsinu. Þegar farið var að
byggja timburhús voru þau lítið eða ekkert ein-
angruð og því miklu kaldari en torfbæirnir með
þykkum veggjum og litlum gluggum.
Þegar Halldóra Hafliðadóttir í Berurjóðri við
Gullhúsár vænti sín, seinni hluta október 1941,
óskaði hún eftir að ljósmóðirin kæmi til dval-
ar fyrir fæðinguna, þar sem um langa leið er að
ræða frá Lyngholti, komið fram á vetur og allra
veðra von. Helgi í Dal var því fenginn til að fara
með móður mína út eftir og lagði hann af stað á
trillunni síðdegis, eftir að skilaboð komu. Veður
fór versnandi og var komið myrkur og suðvest-
an hvassviðri þegar komið var á áfangastað. Við
Gullhúsárnar hagar svo til að það þarf að hitta á
rétta innsiglingu og beygja svo fyrir innan grynn-
ingu eða rif og er þá nokkurt var við lendingu í
fjörunni. Helgi var með ljós en ekkert ljós sást í
landi og engin leiðbeining um lendingu, svo
hann beið fyrir framan nokkurn tíma eftir lagi. Að
endingu fór báturinn yfir rifið, tók niðri en brim-
ið skolaði honum yfir það. Þau stukku í sjóinn og
svömluðu í land. En þá komu sjómenn sem höfðu
orðið að lenda þarna vegna veðursins, en allir
voru inni uppi í Gullhúsárbænum og höfðu ekki
séð bátinn koma að. Þeir björguðu svo trillunni
og Helgi komst á flot aftur og heim um kvöldið.
Salbjörg ljósmóðir lenti stundum í slæmum
vetrarferðum. Þann 12. febrúar 1945 komu skila-
boð símleiðis um að ljósmóðirin ætti að koma
strax inn að Lágadal í Nauteyrarhreppi, en þar
bjuggu Jón Jóhannesson og Elín Valdimarsdótt-
ir. Ferðin tók hátt í 18 tíma og var drjúgur hluti
leiðarinnar farinn fótgangandi vegna ófærðar og
síðasti hlutinn á hestum í slagveðursrigningu. Þau
komu fram í Lágadal kl. 10 um morguninn og var
barnið þá fætt fyrir 13 klukkustundum. Jón hafði
fengið tvær nágrannakonur til að vitja konunnar,
tóku þær á móti barninu, en fylgjan var ekki kom-
in og þurfti ljósmóðirin að fást við það og annað
á heimilinu.

Móðir mín tók á móti mörgum börnum í tveim-
ur hreppum við Ísafjarðardjúp og vitjaði sængur-
kvenna í tveimur hreppum að auki. Oft var eins
og sést á lýsingum hennar um langan og erfiðan
veg að fara, í misjöfnu veðri og stundum slæmri
vetrarfærð í náttmyrkri. Aldrei misfórst fæðing,
þó að jafnaði væri læknir ekki nálægur. Alltaf
voru þetta heimafæðingar og oft í þröngum og
fátæklegum húsakosti. Hún skrifaði „fæðinga-
bók“, sem er til, og þar er tiltekið allt það helsta
Ljósmóðuráhöldin.