Studia Islandica - 01.06.1963, Side 20

18
Þessi frásögn ber því öruggt vitni, að Nerþus hefur
verið árgyðja, sem menn hafa blótað til að efla frið og ár-
gæzku. Það hefur verið veigamikill þáttur í helgihaldi
margra þjóða, að árgoðinu er ekið um landið til þess að
auka frjómagn moldarinnar. Ef goðið sjálft er kvenkyns,
er því þjónað af karlmanni, en ef goðið er karlkyns, er
því þjónað af konu, því að litið er á prestinn sem maka
goðsins. Slíkt helgihald er byggt á þeirri skoðun, að sér-
hvert fyrirbæri veki annað svipað. Þess vegna verða goðin
að lifa stöðugu ástalífi, ef frjósemi náttúrunnar á ekki að
dofna eða bregðast. Og mennirnir verða að efla frjósemi
goðanna á táknrænan hátt. Stundum létu menn sér nægja
að ganga skrúðgöngu um landið með líkan goðsins og
prest þess, sem alltaf varð að vera af andstæðu kyni. Og
líklegast er, að hátíðahöld Nerþusar hafi farið fram á
þann hátt. En hitt var líka algengt, að hlutverk goðanna
væru leikin af karli og konu, sem ætlað var, að hefðu
mök hvort við annað. Slík athöfn er venjulega táknuð
með grískum orðum hieros gamos, sem eftir orðanna
hljóðan merkir heilagt brúðkaup, en hér verður nefnt
árbrúökaup, þar sem markmið þess var að efla árgæzku.
Slíkt helgihald átti fyrirmynd sína (eða eftirmynd) í
heimi goðsögunnar. Kunnastar eru sagnir frá löndunum
við austanvert Miðjarðarhaf um hina miklu móður og ást-
mög hennar. Þau hétu ýmsum nöfnum: í Egyptalandi Isis
og Osiris, í Mesópótamíu Ishtar og Tamuz, í Sýrlandi
Astarte og Adonis, í Litlu-Asíu Kybele og Attis o. s. frv.
Oftast var gyðjan talin meiri máttar og uppspretta alls
lífs. I Egyptalandi var Osiris bæði bróðir hennar og maki,
en í Mesópótamíu var Tamuz ýmist talinn sonur gyðjunn-
ar eða bróðir og jafnframt maki hennar. Hins vegar voru
Adonis og Attis alltaf sýndir sem ungir menn og oftast
taldir synir gyðjunnar.
Kjarni goðsögunnar er í öllum löndunum eitthvað á
þessa leið: Guðinn hverfur eða deyr með voveiflegum
hætti, og gyðjan er lostin harmi og fer til undirheima að