Studia Islandica - 01.06.1963, Page 30

28
miklar frásagnir til um átrúnað á Frey í Noregi og á Is-
landi. I sömu átt benda örnefni, sem dregin eru af Freys
nafni. Þau eru flest í héruðunum umhverfis Uppsali.
Einnig eru allmörg Freys örnefni í öðrum hlutum Sví-
þjóðar og í Noregi. Þá eru Freyshólar og tvö Freysnes á
Islandi. En athyglisvert er, að Freyr og Njörður hafa
látið eftir sig litlar minjar í dönskum örnefnum. Er því
ekki annað sýnna en dýrkun Vana hafi verið á undan-
haldi í Danmörku á síðustu öldum heiðninnar. Kemur
það vel heim við orð Saxos, sem lætur Frey alltaf vera
búsettan í Svíþjóð.
Freyr á tvo kjörgripi samkvæmt íslenzkum goðsögum.
Það eru skipið Skíðblaðnir, sem hefur byr, hvert er sigla
skal, og gölturinn Gullinbursti, sem Freyr notar til reiðar
eða beitir fyrir kerru sína. Báðir þessir gripir hafa verið
skýrðir út frá dýrkun guðsins. Sögnin um Skíðblaðni
hefur verið túlkuð á þann hátt, að hún geymi minningar
um helgiskipið, sem látið var flytja líkan árgoðsins á til-
teknum hátíðum.1 Að vísu eru engar öruggar heimildir
um notkun skipa við slík hátíðahöld á Norðurlöndum. En
ýmsar skipamyndir, sem ristar voru á berg, hafa þótt
benda til slíkra hátíðahalda, eins og tekið var fram í lok
síðasta kafla.
Sögnin um Gullinbursta á sennilega rót sína að rekja
til þess, að göltur var blótdýr Freys. Frægastur er sonar-
gölturinn, sem leiddur var fram á jólaaftan.2 Menn lögðu
hendur sínar á burst hans, er þeir strengdu heit.
Freyr minnir að ýmsu leyti á árguði þá, sem dýrkaðir
voru í fornöld við austanvert Miðjarðarhaf. Skrúðgöng-
ur og árbrúðkaup virðast hafa verið mikilvægir þættir í
dýrkun beggja. Gölturinn kemur oftast við sögu, annað-
hvort sem blótdýr (Freyr, Osiris) eða hann er talinn bani
1 Helge Rosén: Studier i skandinavisk religionshistoria och
folktro, Lund 1919, bls. 48—57.
2 Heiðrekssaga, 1924, bls. 54 og 129. Sjá einnig Helga kviðu
Hjörvarðssonar, 6. lesmálsgrein.