Studia Islandica - 01.06.1963, Síða 39

37
Kybele, sem oft eru sýndar með ljónum í fylgd sinni.
Meira að segja eru til myndir af Kybele, þar sem hún ekur
í vagni sínum, sem dreginn er af ljónum eða pardus-
dýrum.1 Einnig má geta þess, að egypzka kattagyðjan
Basket var líka talin ástagyðja.2 En þetta sannar engan
veginn, að kettir hafi verið í fylgd Freyju frá upphafi.
Þeir geta alveg eins verið skraut, er henni hefur verið
fengið samkvæmt austrænum fyrirmyndum, er norrænir
menn hafa séð. Og þar sem Freyju kettir eru ekki nefndir
fyrr en hjá Snorra, verður ekkert um það sagt, hvort þeir
hafa verið tengdir dýrkun hennar í heiðni.
Miklu merkilegri er sögnin um hjónaband Freyju og
Óðs. Þar er Freyja hin harmþrungna gyðja, sem leitar
að elskhuga sínum líkt og hinar austrænu systur hennar:
Isis, Ishtar og Kybele. Nafnið Óður hefur oft verið skýrt
sem önnur mynd af nafni Óðins. Ég get alls ekki fallizt á
þessa skoðun. Óður hefur ekki annað hlutverk en vera
hinn týndi elskhugi Freyju, og það er óhugsandi, að hinum
æðsta guði hafi verið falið það. Óður minnir miklu meir
á Adonis og Attis, sem alltaf eru sýndir minni máttar en
gyðjur þær, sem þeim voru tengdar. En hér ber líka mikið
á milli. Hinar austrænu gyðjur finna alltaf aftur hina
týndu elskhuga sína, og þess er minnzt á hverju ári, um
leið og jarðargróður vaknar til nýs lífs. En Freyja er enn
að leita Óðs og finnur hann aldrei. Sögnin um hvarf Óðs,
eins og hún er til okkar komin, getur því ekki verið tákn-
mynd af gróðri jarðar, sem lifnar og deyr á hverju ári.
Það er því alveg út í bláinn að rekja sögnina um Óð og
Freyju til fornra árstíðablóta á Norðurlöndum. Miklu
líklegra er, að hún sé aðeins daufur endurómur af sögn-
inni um Attis og Kybele.3 En þau voru tignuð um allt
Rómaveldi á síðustu öldum heiðni þar, og saga þeirra
1 G. Neekel: Die Uberlieferungen vom Gotte Balder, Dortmund
1920, bls. 50—51.
2 Petersen, bls. 86—87.
3 Sjá Einar Ól. Sveinsson: Um íslenzkar þjóðsögur, Reykjavík
1940, bls. 217.