Studia Islandica - 01.06.1963, Side 61

57
Eins og tekið var fram í kaflanum um Nerþus, lyktaði
hátíðahöldum gyðjunnar með þeim hætti, að hofgoði ók
vagni hennar, sem dreginn var af kvígum, aftur til hofs-
ins, en síðan laugast gyðjan, vagninn og klæði það, sem
vagninn var sveipaður, í stöðuvatni einu á leyndum stað.
En hátíðin Hilaria í Róm, sem haldin var um vorjafn-
dægur til að fagna upprisu Attisar, endaði þannig, að
æðsti prestur gyðjunnar Kybele ók með silfurlíkan hennar
í vagni, sem uxar drógu, til árinnar Almo og laugaði þar
líkan gyðjunnar, vagninn og aðra helga dóma.1 Þessi
lýsing er frá keisaraöldinni í Róm og er yngri en Tacitus.
En dýrkun Attisar og Kybele átti sér eldfornar rætur
austur í Asíu. Það verður því ekki sagt með neinni vissu,
hvenær eða hvernig áhrif þessara hátíðahalda hafa
borizt til Norðurlanda.
Að aldri Vanadýrkunar á Norðurlöndum verður engum
getum leitt. Líklegast er, að hún sé sama eðlis og hátíða-
höld þau, sem sýnd eru á bergristum bronsaldar. En með
því er ekki sagt, að nokkurt hinna þriggja Vanagoða,
sem við þekkjum úr bókmenntunum, hafi verið tignað
með sama nafni á bronsöld. Samt er ekkert, er mælir
gegn því, að svo geti verið. En hver var þá uppruni þessara
fornu hátíðahalda, sem menn höfðu um hönd til að efla
frjósemi og gróður jarðar? Upphafið sjálft er auðvitað
myrkri hulið. En svo langt sem rakið verður aftur í
tímann, virðast þau hafa átt samleið með dýrkun ár-
goðanna við austanvert Miðjarðarhaf.
Þá skal aftur vikið að spurningunni um arískan upp-
runa Vana. Þegar Aríar lögðu undir sig Norður-Evrópu,
voru þeir enn hirðingjaþjóð, sem þekkti lítið eða ekkert
til akuryrkju.2 Goðatrú sú, sem lýst er í Rigveda, elzta
helgiriti arískra þjóða, er líka í fullkominni mótsögn við
trúarhugmyndir akuryrkjuþjóða. Ef Njörður, Freyr
og Freyja eru upp runnin með Aríum, hefur það því tæp-
1 Sjá Frazer IV, 1, bls. 272—73.
2 Sjá G. Bibby: The Testemony of the Spade, bls. 270.