Studia Islandica - 01.06.1963, Síða 64

60
Árbrúðkaup og blautleg hátíðahöld eru mjög fjarri eðli
hans. Það er aðeins vald þrumuguðsins á fyrirbærum
loftsins, sem lætur hann ráða fyrir veðri. Þess vegna
hétu bændur á hann, er þeir vildu fá sólskin eða regn.1
En ástæðulaust er að ætla, að það hafi tíðkazt nærri alls
staðar, þar sem Þór var blótaður.
Um aldur Þórsdýrkunar á Norðurlöndum verður ekkert
sagt með vissu. En flest mælir með því, að hún sé mjög
gömul. Hin mikla útbreiðsla hennar á víkingaöld bendir
til þess, að hún standi mjög djúpum rótum. 1 öðru lagi
hafa Lappar tekið upp dýrkun Þórs, og nefndu þeir
þrumuguð sinn Horagalles, en það nafn er talið afbökun
úr Þór karl. Axel Olrik, sem manna bezt hefur kannað
skyldleika norrænna og lappneskra goða, heldur því fram,
að trúarbrögð Lappa bendi á norræna goðatrú á miklu
eldra stigi en því, sem lýst er í rituðum heimildum. Hann
ber lappneska blótsiði saman við norræna blótfundi frá
bronsöld og kemst að þeirri niðurstöðu, að goðatrú Lappa
likist mest goðatrú norrænna þjóða á þeim tíma, eftir
því sem ráðið verður um hana af fornleifum. Og skoðun
hans er í stuttu máli sú, að Lappar hafi að verulegu leyti
tileinkað sér norræna goðatrú á bronsöld eða að minnsta
kosti á þeim tíma, þegar næstu nágrannar þeirra í suðri
iðkuðu enn blótsiði bronsaldar.2 Jafnvel þótt eitthvað
sé hér dregið frá, benda þó allar líkur til, að Lappar hafi
kynnzt norrænni goðatrú löngu fyrir víkingaöld og mótað
guði sína eftir fyrirmyndum norrænna höfuðguða.
Lappneski þrumuguðinn er vopnaður hamri eins og
Þór, en oftast er hann sýndur með tvo hamra, sinn í
hvorri hendi. En samkvæmt íslenzkum heimildum ber
Þór jafnan aðeins einn hamar. Hins vegar eru til berg-
ristur frá bronsöld, er sýna mann, sem heldur á tveimur
hömrum (sjá hér 4. mynd). Almennt ep talið, að þessar
1 Sjá Dumézil, bls. 117; Wessén II, bls. 21.
2 A. Olrik: Nordisk og lappisk gudsdyrkelse, Danske Studier
1905, bls. 39—57.