Studia Islandica - 01.06.1963, Side 76

70
og af ýmsum minjum er hægt að ráða, að Þór hafi
einnig verið tignaður þar. Það er þó ekki ætlun mín að
halda því fram, að Óðinn og Týr hljóti að hafa verið
ókunnir á forsöguöldum Norðurlanda. Ferill einstakra
goða á þeim öldum er algeru myrkri hulinn. Ég vil aðeins
benda á, að samkvæmt vitnisburði elztu heimilda er
þungamiðja Ásadýrkunar sunnar en dýrkunar Vana.
Tacitus talar um dýrkun Ása í Þýzkalandi, en Nerþusar
lengst í norðri við úthafið, líklega í Danmörku. En fjór-
um til fimm öldum síðar eru Æsir mest tignaðir á Gaut-
landi, en Vanir í Uppsölum. Það er því ekki annað sýnna
en dýrkun Óðins og Týs hafi smáþokazt frá Þýzkalandi
norður á bóginn og náð að skjóta dýpstum rótum í suð-
lægari héruðum Norðurlanda, eins og örnefnin gefa í
skyn. En þetta á aðeins við um síðustu aldir Rómaveldis
og þjóðflutningaöld. Að dýrkun einstakra goða fyrir
þann tíma verður engum getum leitt.
Samkvæmt þessu hefur Óðinn ekki alltaf verið höfuð-
guð allra Norðurlandaþjóða. En á síðustu öldum heiðni
fer gengi hans vaxandi.
Varla getur hjá því farið, að einhvern tíma hafi orðið
árekstrar eða að minnsta kosti togstreita milli dýrkunar
Óðins og Vana. En á víkingaöld er allt fallið i ljúfa löð.
Þá standa líkneski Freys og Óðins hlið við hlið, og í blót-
veizlunum drekka menn fyrst Óðins full til sigurs og
ríkis konungi sínum, en síðan Njarðar full og Freys
full til árs og friðar.1 Ég get því ekki betur séð en hér
sé í heimi veruleikans fundin náin hliðstæða við sögnina
um stríð og sáttargerð Ása og Vana. Vel get ég fallizt
á þá skoðun Dumézils, að það sé ekki stríðið sjálft, heldur
sáttargerðin, sem skiptir meginmáli. En samkvæmt þeirri
skoðun, sem hér hefur verið haldið fram, hlýtur sú
sáttargerð að hafa verið í fersku minni, er Eddukvæði
1 Sjá Heimskringlu, Hák.s. góða, 14. kap.