Saga - 2015, Page 75

við öðru að búast þar sem málið var augljóslega kappsmál flokki
sem studdi ríkisstjórnina og varði hana falli. Töluverð um ræða fór
fram um hverjum bæri fyrirgreiðsla af þessu tagi. Hvað verðskuld -
uðu verkamenn t.a.m. umfram starfsmenn ríkis og bæjarfélaga eða
verslunarmenn sem eins gat verið ástatt um? Nokkrir þingmenn
töldu húsnæðisstuðning við verkamenn líklegan til þess að auka
flóttann úr dreifbýlinu. Sumir töldu fjölbýlishús óheppileg og mæltu
með stökum húsum á lóð. Ólafur Thors, síðar forsætisráðherra,
benti á að frumvarpið myndi ekki gagnast þeim lægst settu því þeir
hefðu ekki efni á að leggja út 15% byggingarkostnaðar. Þá taldi hann
að framtakið myndi draga úr byggingarframkvæmdum á frjálsum
markaði og það hefði í för með sér hækkandi leiguverð. Annars
snerist málflutningur Ólafs einkum um að draga úr þýðingu þess -
ara áforma og í þeirri andstöðu opinberaðist líka sá litli skilningur
sem hann virtist hafa á mikilvægi erlendra fyrirmynda um félags -
legt íbúðarhúsnæði, eins og marka má af þessum orðum: „Það fór
eins og vant er, að þegar jafnaðarmönnum er bent á að [tillögur]
þeirra sjeu götóttar, þá segjast þeir hafa tekið það eftir útlendum
fyrir myndum.“7 Búast mátti við andstöðurökum í þessum anda frá
hægri væng stjórnmálanna jafnt á Íslandi sem í nágrannalöndum.
Lög um verkamannabústaði tóku gildi þann 14. júní 1929.8 Á
grundvelli þeirra var Byggingarfélag alþýðu stofnað, undir forystu
Héðins valdimarssonar, og byggði félagið verkamannabústaðina við
Hringbraut, alls 172 íbúðir í þremur áföngum á árunum 1931–1937.
Erlendar fyrirmyndir
Telja verður víst að íslenskum verkalýðsforingjum hafi verið vel
kunnugt um félagslegar aðgerðir til lausnar húsnæðisvanda alþýðu
í nálægum löndum. Þær aðgerðir eiga sér raunar flóknar forsendur
og fleira en umhyggja fyrir velferð alþýðu mun þar hafa ráðið för. Í
kjölfar vaxandi iðnvæðingar í evrópulöndum streymdi fólk til borg-
anna og einhvers staðar þurfti það að finna sér vistarverur. verka -
fólk hófst við í kjöllurum og háaloftum sem ekki voru ætluð til
íbúðar og víða létu menn sér lynda þröngt sambýli, sem jafnvel var
margsetið, og taldist gott ef hver fjölskylda gat haft eitt herbergi út
af fyrir sig. Dæmi eru um að borgaryfirvöld hafi beinlínis krafist
félagslegar íbúðir og fagurfræðileg sýn 73
7 Sama heimild, d. 3364.
8 Stjórnartíðindi 1929 A, s. 164–167.