Saga - 2015, Page 131

einstaklingurinn sjálfur eða heimildin, efniviðurinn sem unnið er
með, getur einfaldlega verið áhugavert viðfangsefni. og þótt alltaf
hljóti að koma til endurmats á fyrri hugmyndum þýðir það ekki
endilega óbeit eða höfnun.22
Hér tel ég reyndar að taka þurfi með í reikninginn að flestir þeir
sem tala um of mikla ást eða óbeit á söguhetjunni hafa rannsakað
eða eru að rannsaka þekkt skáld eða rithöfunda, eða stjórnmála -
menn (einstaka kvenfrelsiskonur, listakonur og kvenrithöfundar
slæðast með), og fara þá oft af stað með miklar væntingar, fullir
aðdáunar. Þá er kannski ekki nema von að goðið falli af stallinum.
Nema þar sem ástin veldur slíkri blindu að fræðimaðurinn sér ein-
faldlega ekki skuggana. Slík tilfelli eru auðvitað til. Af fyrri tíðar
verkum íslenskum er oft nefnd fimm binda ævisaga Páls eggerts
Ólasonar um Jón Sigurðsson, einnig tveggja binda ævisaga Hann -
esar Hafstein eftir kristján Albertsson, en því hefur raunar verið
haldið fram að íslenskar ævisögur (þar með taldar ævisögur lifandi
fólks, skráðar af öðrum) hafi til skamms tíma einkennst af hetju -
dýrkun.23
Sýnileiki fræðanna
Það eru ekki ýkja margir íslenskir fræðimenn sem tekist hafa á við
þessar áskoranir um nánd og samsömun fræðimanns og söguhetju,
um fræðilegt ferðalag sitt.24 einn þeirra sem það hafa gert er Sig -
ríður Dúna kristmundsdóttir mannfræðingur í tengslum við rann-
sókn sína á ævi Bjargar C. Þorláksson en ævisaga hennar, skrifuð
ferð til fortíðar & sagnfræðingurinn 129
22 Paula Backscheider ræðir í bók sinni allítarlega um það hvernig ýmsir ævi-
söguhöfundar hafa valið sér viðfangsefni, sbr. Paula Backscheider, Reflections
on Biography, bls. 46–71.
23 verk Páls eggerts kom út á árunum 1929–1933. Bækur kristjáns Albertssonar
komu út 1961–1964. Umfjöllun um hetjudýrkun má til dæmis sjá í: Guð mund -
ur Hálfdanarson, „Biskupasögur hinar nýju: Um ævisögur fjögurra stjórnmála-
manna,“ Saga XXXI (1993), bls. 169–190; Sigurður Gylfi Magnússon, For -
tíðardraumar. Sjálfsbókmenntir á Íslandi. Sýnisbók íslenskrar alþýðu menn ingar 9
(Reykjavík: Háskólaútgáfan 2004), bls. 117.
24 Hér mætti nefna bók Steinunnar kristjánsdóttur fornleifafræðings, um rann-
sókn hennar á munkaklaustrinu á Skriðuklaustri, þótt þar sé ekki um ævisögu
að ræða. Höfundurinn og fræðikonan Steinunn er nálæg í frásögninni sem
snýst um margra ára rannsóknarverkefni og niðurstöður þess, sbr. Steinunn
kristjánsdóttir, Sagan af klaustrinu á Skriðu (Reykjavík: Sögufélag 2012).