Saga - 2015, Síða 148

Grænlendinga, grimma sjóræningja sem hann telur sig vita að séu kristnir
en hafa greinilega ekki sömu tengsl við erkibiskupsstólinn í Hamburg-
Bremen (bls. 75). Íslendingar og Grænlendingar Adams eru því ekki óskyld ir
Skýþum Heródótosar. Myndin af þeim er jafnframt spegill sem brugðið er
upp að viðtökuhópi Adams, þýskum klerkum sem er ætlað að taka hlýðni
Íslendinga sér til fyrirmyndar. Þýski miðaldasagnfræðingurinn Heinrich
Schmidt lýsir Íslandi Adams frá Brimum sem útópískri eyju, óska- og
drauma landi sem hægt var að lýsa án tillits til smáatriða sem gætu brugðið
skugga á töfrana (sjá Schmidt, „Skandinavien im Selbstverständnis der
Bremer kirche“, bls. 52). vert hefði verið fyrir doktorsefni að taka afstöðu til
þessarar lýsingar Schmidts og ræða hana nánar.
Iv
Í kaflanum um Ísland og Grænland í miðaldaritum vísar doktorsefni í höf-
unda eins og Theodoricus hinn norska og Saxo hinn danska sem gera mikið
úr þekkingu Íslendinga á fornöld norrænna manna (bls. 67–69). Notkun
Theodoricusar á íslenskum heimildum og álit hans á frábæru sögulegu
minni þeirra er vel þekkt og gengur aftur í seinni tíma heimildum. Ég sakna
hins vegar umræðu um það hvers vegna Theodoricus hefur þessa skoðun,
ekki síst ef það er rétt hjá norska textafræðingnum eyvind Fjeld Halvorsen
að þessi skoðun hafi verið almenn í Noregi þegar hann ritar sögu sína í
kringum 1180 (sjá „Theodoricus Monachus and the Icelanders“, bls. 147).
vísun Theodoricusar í Íslendinga og forn kvæði þeirra nýttist honum sem
tæki til þess að teygja Noregssöguna aftur á 9. öld og rekja ættir Noregs -
konunga til Haralds hárfagra en það skipti verulegu pólitísku máli í innan-
landsófriði á seinni hluta 12. aldar þar sem m.a. var deilt um hvort einungis
synir konunga væru réttbornir til valda. Þetta var texti sem hafði pólitíska
virkni og var innlegg í orðræðu um norsk stjórnmál í samtímanum.
Saxo Grammaticus gengur enn lengra í því að rekja sögu Danakonunga
aftur í fornöld og fylgir þar fordæmi fyrri danskra sagnaritara, t.d. Sveins
Ákasonar, sem einnig vísar til íslenskra heimildarmanna. Líkt og Theo -
doricus vísar Saxo í Íslendinga sem átorítet og ekki er ólíklegt að hann hafi
notað íslenska heimildarmenn þó að það sé ekki fullvíst (sjá nánar í Bjarni
Guðnason, „The Icelandic Sources of Saxo Grammaticus“). Aðalatriði máls-
ins er hins vegar hvaða tilgangi það þjónar hjá Saxo að hefja Íslendinga upp
til skýjanna sem heimildarmenn og hvernig lýsing hans á landsmönnum
sem frumstæðum og einangruðum ýtir undir goðsögnina um Íslendinga
sem trausta heimildarmenn. ekki síst vegna þess að þetta samhengi er síðan
endurvakið á 16. og 17. öld eins og rakið er með ágætum síðar í ritgerðinni
(bls. 100–107). Doktorsefnið kemur að þessu í lokaorðum þar sem bent er á
það hafi hentað Saxo „að draga upp mynd af fólki sem lifði einföldu lífi og
sinnti fræðum á fjarlægri eyju en sú hugmynd líkist hugmyndinni um
andmæli146