Saga - 2015, Side 163

karen oslund, ICeLAND IMAGINeD. NATURe, CULTURe AND
SToRyTeLLING IN THe NoRTH ATLANTIC. University of Wash -
ington Press. Seattle 2011. 262 bls.
Bók karenar oslund fjallar um hugmyndir um eyjarnar í Norður-Atlants -
hafi og hvernig þær hafi breyst á tímabilinu frá 18. öld og fram að seinni
heimsstyrjöldinni. Mest er fjallað um Ísland en einnig rætt um hvernig
viðhorf til Grænlands og Færeyja hafa breyst þannig að unnt sé að bera sam-
an þróun viðhorfa til þessara landa í tímans rás (m.a. bls. 7). Athugun höf-
undar felst einnig í því að kanna hvernig markalínan á milli hins sið mennt -
aða og nútímalega annars vegar og hins frumstæða og siðlausa hins vegar
hefur tekið breytingum. Þá veltir höfundurinn því fyrir sér hvaða hugtaka-
notkun eigi við þegar rætt er um eyjarnar í norðri (m.a. bls. 28–29) og setur
fram þá tilgátu að eyjarnar í Norður-Atlantshafi hafi á tímabilinu hætt í
aðalatriðum að vera undarlegur og fjarlægur staður í hugum fólks og orðið
hluti evrópu (bls. 10–11).
Höfundur notar ákveðna þætti til þess að kanna þær breytingar sem
verða á hugmyndum um þessi lönd, m.a. afstöðu til landslags og náttúru,
tækni, bókmenntir og tungumál; þetta eru þeir mælikvarðar sem hún styðst
við í könnun sinni á „fjarlægðinni“ á milli evrópu og jaðarlandanna í norðri
á þessu tímabili (m.a. bls. 15). Hún sýnir jafnframt fram á hvernig orðræðan
um þessi lönd einkennist af tvíhyggju, dúalisma, eins og algengt var í orð -
ræðu nýlendustefnunnar og heimsvaldastefnunnar um svæði utan evrópu
(bls. 17).
oslund gerir grein fyrir ríkjandi orðræðu um þessi lönd á fyrri öldum,
þeim tíma þegar fjallað var um þessi svæði sem framandi, óskapleg og
óbyggi leg heimkynni skrímsla. Í framhaldinu ræðir hún það hvernig staða
þessara landa breyttist með tilkomu upplýsingarinnar á 18. öld og nánari
kynnum evrópumanna af samfélagi þessara fjarlægu eyja. Þá fer hin upplýsta
elíta að endurskilgreina löndin í norðri og spyrja hvort ef til vill megi nýta þau
á svipaðan hátt og önnur lönd á norðlægum slóðum og temja íbúa þeirra.
endurskilgreiningin varð að taka bæði til landanna og fólksins enda hafði
verið litið svo á að siðir fólks og náttúrufar færu saman: villt fólk í villtu landi
og siðmenntað fólk í siðmenntuðu landi (m.a. bls. 35, 64, 67 og 78).
R I T D Ó M A R