Saga - 2015, Blaðsíða 170

sóknarinnar gerði það að verkum að hann þurfti að þefa uppi einkaskjala-
söfn eða efni frá fólki sem tengdist verkalýðsmálum og vinna sig í gegnum
það. Allir sem hafa unnið með persónulegar heimildir (einkaskjöl) vita
hversu tímafrek slík vinna getur verið. Þorleifur nýtir sér til dæmis þekktar
dagbækur verkakonunnar elku Björnsdóttur, sem hélt sínar bækur á því
tíma bili sem fyrri bókin nær til. Sá vitnisburður er ómetanlegur fyrir verk af
þessu tagi sem hefur einmitt það markmið að nálgast reynslu einstaklinga
sem tilheyrðu stétt verkafólks af eins mikilli nákvæmni og kostur er. Sú
vinna er hins vegar tímafrek og getur oft verið erfið í úrvinnslu. Sömu sögu
er að segja um gögn þjóðháttasafns Þjóðminjasafns Íslands en höfund ur
nýtti sér margar spurningarskrár tengdar hversdagslífi og vinnu.
Þegar allt kemur til alls er ofangreind vinnsluaðferð verksins einn af
styrkleikum þess. Þá hefur það mikil áhrif á úrvinnslu rannsóknarinnar að
höfundur hefur einnig leitað fanga annars staðar á Norðurlöndum og gerir
samanburð á stöðu verkalýðsmála þar og á Íslandi út allt verkið. en hann
fékk einnig aðgang að skjalasafni komintern í Moskvu eftir að þær gáttir
opnuðust í byrjun tíunda áratugar 20. aldar. Þar gafst aðgangur að hug-
myndum kommúnista og sósíalista í verkalýðshreyfingunni. Loks er greini-
legt að margskonar opinberar útgáfur þar sem hugmyndir verkalýðshreyf-
ingarinnar voru viðraðar reglulega, til dæmis í blöðum og tímaritum, hafa
nýst vel við vinnslu rannsóknarinnar.
eins og áður hefur komið fram er saga verkalýðsfélaga á margan hátt
flókið fyrirbæri til umfjöllunar þannig að hún hafi merkingu út fyrir eigin
ramma. Þorleifi tekst að gera þessa sögu bæði aðgengilega og áhugaverða;
dregur fram heildarlínur um leið og hann kafar ofan í einstaka þætti sög-
unnar á mjög upplýsandi hátt. Textinn er vel skrifaður og frágangur allur á
verkunum til fyrirmyndar. Notkun myndefnis er kapítuli út af fyrir sig en
leitun er að jafnvandaðri úrvinnslu myndefnis og í þessum bókum. Myndir
ljósmyndara á borð við karl Christian Nielsen, sem tók mikið af myndum
af verkafólki við vinnu sína enda sjálfur lengst af hluti þess hóps, eru gulls -
ígildi. Þær veita óvenjulega innsýn inn í hversdagslíf alþýðufólks á fyrstu
áratugum 20. aldar, þeim tíma sem þessi verk ná til. Þorleifur gerir þessum
myndum karls Christians góð skil í inngangskafla síðari bókarinnar (II: bls.
13) og sýnir fram á mikilvægi þeirra. Margir fleiri ljósmyndarar koma þarna
við sögu og auðga verkið til muna enda vinnur Þorleifur með efni þeirra af
smekkvísi. Það hjálpar mikið að tilgreina ljósmyndara við hverja mynd, eins
og gert er í fyrri bókinni, og sjálfur tel ég að höfundur hefði að ósekju mátt
segja meira um efni hverrar myndar í sérstökum myndatextum. Stundum
finnst mér hann fullknappur í frásögn sinni, en þó er hér um algjört smekks-
atriði að ræða. Hver ljósmynd bíður nefnilega upp á töluverða umræðu sem
getur stutt við meginefni bókanna beggja ef greining þeirra er markviss.
verkin er gefið út að tilstuðlan Sagnfræðistofnunar Háskóla Íslands, í
ritröðinni Sagnfræðirannsóknir, og er ritstýrt af Gunnari karlssyni, pró -
ritdómar168