Saga - 2015, Page 184

umboð sem afhent voru íslenskum höfðingjum „gegn fremur lágri greiðslu“
(bls. 245). Það var því frekar íslenski aðallinn sem græddi á eignaupp tök -
unni en konungur.
Hér er ekki rými til að víkja frekar að heildartúlkun höfundar á sögu
siðskiptatímans en stórlega dregið í efa að hér hafi eitthvert nýtt „hag- og
þjóðfélagskerfi kom[i]st á fyrir tilstuðlan siðbreytingarinnar hér á landi“
eins og höfundur gefur í skyn (bls. 245). Þar með er því auðvitað ekki neitað
að hér urðu margs konar stjórnkerfisbreytingar með þróun miðstýrðs ríkis-
valds á árnýöld. Tengsl þeirrar þróunar og siðskiptanna voru aftur á móti
mun flóknari en Árni Daníel virðist gera ráð fyrir.
Hjalti Hugason
Anna Dröfn Ágústsdóttir og Guðni valberg, ReykJAvÍk SeM ekkI
vARÐ. Crymogea. Reykjavík 2014. 224 bls. Mynda-, nafna- og atriðis -
orða skrá.
Þeir sem kynna sér sögu byggingar- og skipulagsmála í Reykjavík rekast
fljótt á að hún er full af hugmyndum um framkvæmdir sem ekki urðu að
veruleika. Þau Anna Dröfn Ágústsdóttir sagnfræðingur og Guðni valberg
arkitekt hafa heillast af þessari sögu og valið átta dæmi til að fjalla ítarlega
um í bók sinni Reykjavík sem ekki varð.
Bókin er samvinnuverkefni sagnfræðings og arkitekts og á síðum
hennar gerist það sem okkur sagnfræðinga dreymir svo oft um — mögu-
leikar á annarri framtíð en þeirri sem varð lifna við og virðast raunverulegir.
Guðni hefur sett saman myndir sem virðast í fljótu bragði sýna Reykjavík
dagsins í dag, en við nánari skoðun sést að Alþingishúsið er í Bankastræti
og Þjóðleikhúsið við enda Austurstrætis. Þarna birtast myndir af þeirri
Reykjavík sem hefði getað orðið ef aðrar hugmyndir um skipulag borgar-
innar hefðu orðið ofan á.
Bókin skiptist í átta kafla þar sem fjallað er um sögu bygginga eða svæða
frá fyrstu hugmyndum til endanlegrar útfærslu. Umfjöllun bókarinnar hefst
á Alþingishúsinu og síðan er sagt frá skipulagshugmyndum á Arnarhóli og
Skólavörðuholti. Þjóðleikhús, ráðhús, stjórnarráð, seðlabanki og tónlistarhús
fá svo hvert sinn kafla. Höfundar hafa valið stórar opinberar byggingar
miðsvæðis í borginni og tvö umdeild svæði sem meginumfjöllunarefni.
Fleira hefur sjálfsagt komið til greina og sjálfri hefði mér þótt gaman að sjá
sérstaka umfjöllun um skipulagshugmyndir þær sem settar voru fram í
Aðalskipulagi Reykjavíkur 1962–83, þegar til stóð að reisa mikil umferðar-
mannvirki í kvosinni. Hugmyndir sem hefðu gerbreytt borgarlandslaginu
hefðu þær orðið að veruleika, eins og tæpt er á í umfjöllun um staðsetningu
ritdómar182