Strandapósturinn - 01.06.2021, Blaðsíða 115

114
Jón Jónsson frá Kirkjubóli og
Eiríkur Valdimarsson Hólmavík
„Meðan ég lifi
hér í heimi …“
Dagbók Jóns gamla Jónssonar
Þegar skoða á hversdagslíf og hugmyndaheim fólks fyrr á öldum hafa
heimildir sem fólkið skapaði sjálft í sínum samtíma umtalsvert gildi.1 Þar
skipa dagbækur sérstakan sess. Í þeim stendur ritarinn mjög nærri þeim
veruleika og viðburðum sem skrif hans segja frá, bæði í tíma og rúmi.
Auðvitað setja form og hefðir frásögnum í dagbókum verulegar skorður og
því fer víðs fjarri að sagt sé frá öllu sem gerist og okkur þætti áhugavert
að vita. Í slíkum samtímaskrifum náum við engu að síður milliliðalausu
sambandi við fortíðina. Samfélagsbreytingar eða dómur sögunnar hafa
ekki náð að setja mark sitt á minni heimildarmanna og minningar, túlkun
þeirra og frásögn. Persónulegar heimildir eins og dagbækur geta því reynst
hreinasta gullnáma fyrir fræðimenn í leit að þekkingu á liðnum tíma.
Hér á landi hafa fræðimenn til þessa fremur lítið unnið með dag bækur
eða nýtt þær skipulega við rannsóknir. Þó má nefna ágæta bók sagnfræð-
ingsins Sigurðar Gylfa Magnússonar, Menntun, ást og sorg, sem í grunninn
byggir á dagbókum af Ströndum, bræðranna Níelsar og Halldórs frá Tind
í Miðdal. Þar er fjallað um eðli og umfang dagbókaskrifa á 19. og snemma
á 20. öld. Sýnishorn af ýmsum dagbókum frá fyrri tímum hafa einnig verið
birt nokkuð víða, m.a. í hinni stórmerku ritröð Sýnisbók íslenskrar alþýðu-
menningar.2
Þjóðfræðingar sem glíma við dagbækur hafa aðrar áherslur og áhuga-
mál en þeir sem lært hafa aðrar fræðigreinar. Þegar þjóðfræðingur skoðar
1 Heimildirnar sem þessi rannsókn byggir á eru fyrst og fremst dagbók Jóns Jónssonar sem
varðveitt er á Handritasafni Landsbókasafns Íslands – Háskólabókasafns, undir safnnúmerinu
Lbs 5134 4to. Einnig kirkjubækur fyrir Tröllatunguprestakall.