Andvari - 01.01.2012, Qupperneq 11

ANDVARI
FRÁ RITSTJÓRA
9
Þórhallur Bjarnarson biskup, séra Bjarni Þorsteinsson tónskáld og þjóðlaga-
safnari og Haraldur Níelsson prófessor. Að öðrum ólöstuðum var sá síðasttaldi
áhrifamestur og gekk manna lengst í að opna þjóðkirkjuna fyrir dulhyggju-
fólki sem ekki hafði fyrr átt sér samastað þar innan veggja. ítök spíritismans
innan kirkjunnar eru nú miklu minni en var meðan áhrifa séra Haralds og
lærisveina hans gætti mest. Sigurbjörn Einarsson biskup, helsti forustumaður
næstu kynslóðar presta, vildi halda kirkjunni á evangelísk-lútherskum kenn-
ingagrunni. Það hefur raunar ekki tekist að fullu, svo sterk eru áhrif alls konar
vættatrúar og dulhyggju með þjóðinni. Páll Skúlason prófessor í heimspeki
hefur mest og best ritað um þessi mál. Hann leitaðist einu sinni við að svara
spurningunni „Eru íslendingar kristnir?“ Ræddi hann það á ýmsa lund enda
ekki auðvelt að gefa skýrt svar. Niðurstaðan varð þversögn: íslendingar eru
kristnir án þess að vera það. I því felst að menn segjast aðhyllast kristna trú
en blanda inn í hana alls konar ókristnum hugmyndum, og þykir sjálfsagt.
(Sjá greinasafn Páls, Pœlingar, 1987). Hér kemur enn að því að þjóðkirkja má
vegna stöðu sinnar ekki vera hörð á kenningunni. Hún á að vera umburðar-
lynd, en þá hættir henni við að lenda í því að verða kröfulaus allra þjónn, og
það er ekki gott hlutskipti stofnun sem eðlis síns vegna hlýtux að gera tilkall
til að vera mótandi aðili í samfélaginu.
*
í framhaldi af því sem hér var sagt um ævisögur frá síðasta ári, skal á það
minnst að þá kom einnig út vönduð og vel unnin saga rithöfundar sem nefnd-
ur var í pistlinum hér að framan, Gunnars Gunnarssonar. Bókin nefnist
Landnám og er eftir Jón Yngva Jóhannsson. Töluvert er þar vikið að trúar-
legri glímu skáldsins, en Gunnar sagði sig úr þjóðkirkjunni eins og ýmsir hafa
gert sem alvarlega íhuga trúarafstöðu sína. Ætlunin var að fjalla um þessa
nýju ævisögu Gunnars og hinn merka og mótsagnakennda höfundarferil hans
í þessu hefti, en það verður að bíða næsta árs.
Æviágrip Andvara að þessu sinni er um tónlistarmanninn og fræðimann-
inn Róbert Abraham Ottósson, einn merkasta frömuð í íslensku tónlistarlífi
á síðustu öld. Þetta mun vera fyrsta æviágrip eða aðalgrein ritsins sem fjallar
um mann af útlendum uppruna sem ekki er alinn upp á íslandi. Róbert var
þýskur í báðar ættir, fæddur í Berlín, en vann hér mest af sínu ævistarfi. Má
segja að tími sé til kominn að gera þessum merka „innflytjanda“ góð skil, og
skal þess um leið minnst að ýmsir fleiri erlendir tónlistarmenn, sem fluttust
til íslands á svipuðum tíma og Róbert og síðar, hafa lagt ómetanlegan skerf
til íslensks menningarlífs.
Islensk menning er hluti af vestrænni menningu, mörkuð af straumum sunn-
an úr Evrópu og vestan um haf frá Ameríku. Þrátt fyrir það eigum við líka
merkan heimamótaðan menningararf sem við þurfum síst að minnkast okkar