Andvari - 01.01.2012, Page 87

andvari
DR. HALLGRÍMUR SCHEVING
85
mjög oft getið um heimkynni slíkra orða og með samskonar orðalagi eins og í eldra
safninu. í þessu safni er geysimikill orðaforði, sem þá var ekki til á neinni orðabók um
íslenzka tungu, en það átti sín lengi að bíða að sá orðaforði kæmist á prent.... í orðabók
Sigfúsar Blöndals var tekinn upp allur obbinn af orðaforða Schevings, og má heita að
megnið af orðaforða Blöndalsbókar úr eldri ritum íslenzkum sé runnið frá orðabók
Björns Halldórssonar og safni Schevings.56
Iðja Hallgríms kom Sigfúsi Blöndal sannarlega að gagni. Eins og tilvitnunin
ber með sér skrifaði Hallgrímur óskaplega illa og líklega hafa fáir lagt í að
lesa rithönd hans. „Sneplar" hans hafa því ekki verið taldir bera vott um merk
orðabókarstörf og menn því dregið þá ályktun að hann hafi brennt safnið, sem
hann var að vinna að öllum stundum. Hreinskrift Páls á miðunum er ótvíræð-
ur vitnisburður um að safninu var ekki öllu kastað á eld.
Orðasafn úr fornritum í tveimur bindum er einnig til í handriti eftir Hall-
grím Scheving, sem var skrifað upp af Skafta Stefánssyni, þegar hann var um
sumar hjá frænda sínum á Bessastöðum. Þá eru til með hendi Hallgríms orða-
samtíningur úr Islendingasögum, Fornmannasögum, Postulasögum, Biskupa-
sögun o.fl. Einnig safnaði Hallgrímur tökuorðum í íslensku, það safn var
nefnt Florilegium (samtíningur) og á einum stað inni í því var það kallað
uppkast til „Lexici Barbarismorum in lingua Isl.“, það er uppkast að orðabók
um aðskotaorð í íslenskri tungu. Bessastaðasveinarnir Magnús Grímsson og
að nokkru Gísli Magnússon hreinrituðu þetta handrit að orðabók, síðan bætti
Hallgrímur sjálfur við það á stöku stað.57
Þótt orðasöfnun og þekking á sögu mála væri aðaláhugasvið Hallgríms lagði
hann gjörva hönd að öðrum verkum. Hann gaf út í tvígang íslenska máls-
hætti í Boðsritum Bessastaðaskóla. Málshættir bera vott um næman skilning á
mannlegu lífi og athyglisgáfu. Orðin þarf að móta í knappan en skýran texta,
sem getur minnt á ljóðrænan skáldskap með heimspekilegu ívafi. Réttast væri
eflaust að kalla málshætti alþýðlega heimspeki.
í einu af síðustu bréfum Hallgríms til Konráðs skynjum við að undir brynju
kennarans og fræðimannsins slær milt föðurlegt hjarta. Hann leyfir sér að
áminna Konráð að huga að fleiru en orðabókarstörfum og næmur skilningur
fjölskyldumanns kemur þar óvænt fram: „Eg held að þér verðið að láta búa til
dálítið barnaskip handa honum Brynleifi litla til að leika sér að á pollinum í
Flatey og láta það heita í höfuðið á honum Katli yðar Gufu, þó loftblær en eigi
gufa ráði ferðum þess.“58 Þetta var dásamleg áminning aldraðs manns til fyrr-
um skólasveins og sýndi djúpa væntumþykju og umhyggju hans fyrir honum.
Jafnframt gat hann ekki sleppt fræðunum og sagði Konráði hvað hann skyldi
nefna gripinn, sennilega var það í höfuðið á landnámsmanninum Katli gufu.
Nafngiftin var skemmtilega hugsuð með skírskotun til umhverfis Brynleifs.
Hann var yngsti bróðir Konráðs og fæddist í Flatey á Breiðafirði, en þangað