Andvari - 01.01.2012, Side 127

andvari
SÖGUFRÓÐIR FRÆNDUR
125
Norðurlandasaga hans fengið þá umsögn, að hún væri hin rjettlátasta
Norðurlandsaga, sem til væri; enginn hefði gert svo jafnt upp á milli þessara
þriggja þjóða sem hann.. .“12
III
Bogi Th. Melsteð var fæddur í Klausturhólum í Grímsnesi árið 1860. Hann
var bróðursonur Páls og þegar faðir hans, séra Jón Melsteð, lést árið 1872 buðu
Páll og Þóra Melsteð, eiginkona hans, drengnum að koma til Reykjavíkur,
dvelja á heimili þeirra og ganga í skóla. Það góða boð var þegið og næsta ára-
tuginn dvaldist Bogi í Reykjavík á vetrum, en var hjá móður sinni, Steinunni
Bjarnadóttur, dóttur Bjarna Thorarensen amtmanns og skálds, í Klausturhólum
á sumrum. Hann lauk stúdentsprófi frá Lærða skólanum haustið 1882 og sigldi
þá rakleiðis til Kaupmannahafnar til náms.
Bogi Th. Melsteð lauk meistaraprófi í sagnfræði frá Hafnarháskóla vorið
1890. Árið eftir tók hann saman og gaf út Sýnisbók íslenskra bókmennta á 19.
öld, sem vakti talsverða athygli hér á landi, og 1892 gáfu þeir Bogi, Finnur
Jónsson og Valtýr Guðmundsson út lítið kver, afmælisrit, sem þeir sendu Páli
Melsteð á áttræðisafmæli hans 13. nóvember 1892.13 Ritið hafði að geyma
eina ritgerð eftir hvern þeirra þremenninganna. Ritgerð Boga nefndist „Um
alþingi" og fjallaði um alþing hið forna á Þingvöllum við Öxará.14
Þessar útgáfur voru þó eins konar hliðarspor. Um það bil sem Bogi lauk
námi við Hafnarháskóla, og þó líkast til nokkru fyrr, hafði hann afráðið að
skrifa rækilega íslandssögu, byggða á ýtarlegum heimildarannsóknum og í
samræmi við nýjustu kröfur um heimildarýni. Á vordögum 1891 tók hann
sér penna í hönd og ritaði „bænarskrá" til alþingis. í henni sótti hann um
eitt þúsund króna styrk á ári á fjárhagstímabilinu 1892-1893 „til þess að rita
sögu íslands“.15 í upphafi bænarskrárinnar lýsti hann fyrirætlunum sínum og
aðstæðum:
Það er ætlun mín, að rita vísindalega og yfirgripsmikla sögu íslands, eða með öðrum
orðum rannsaka hvert atriði á vísindalegan hátt, þegar það er auðið, og sýna hins vegar
á hverju jeg byggi ályktanir mínar. Þetta er svo mikið verk, að það verður margra ára
vinna, og til þess að manni verði töluvert ágengt, þarf maður að verja öllum tímanum til
þess að starfa að sögunni. Það er og ætlun mín, ef alþingi þóknast að veita mjer þennan
styrk, að gefa mig eingöngu við því að rita íslands sögu. Hef jeg þá von, eptir þeim
undirbúningi, sem jeg hef nú til þessa verks, ef jeg gæti nú um næstu 4 ár varið öllum
kröptum mínum til þess að rita íslands sögu, að þá mundi 1. bindinu lokið frá minni
hendi og að jeg yrði þá búinn að safna miklu til framhaldsins.
Þótt það sje einlæg löngun mín að gefa út rit, án þess að leita styrks af opinberu fje,
eins og jeg hef þegar sýnt lítið eitt, þá er hjer að ræða um svo mikið fyrirtæki, sem
kostar svo tugum þúsunda skiptir og krefur alla vinnukrapta hvers þess manns er í