Rökkur - 01.08.1930, Blaðsíða 22

68
RÖKKUR
1916. Aðrir leiðtogar, Banerji og
Gokhale, sem vildu fara vægara
i kröfurnar voru í minni hluta.
Múhammeðstrúarmenn fóru nú
einnig að berjast fyrir þvi, að
sjálfstjórnarkröfunum væri
sint, og það leiddi til þess, að
Englendingar sáu sitt ráð vænst
að lofa fögru, enda var þá sleg-
ið á þá strengi, að Bretland væri
verndari smáþjóðanna. Og í á-
gúst 1917 tilkynti Montagu, þá
ráðherra Indlandsmála, að
Bretar hefðu í hyggju að taka
sjálfstjórnarkröfur Indverja til
greina, en stig af stigi.
Hann fór því næst til Ind-
lands, og í júlí 1918 lagði hann
fram, ásamt vicekonunginum,
Chelmsford lávarði (1916—21)
allvíðtækar breytingartillögur á
stjórnarfari Indlands. Samkv.
því áttu Indverjar að fá aukna
þátttöku í stjórn landsins og
fjölga indverskum fulltrúum í
framkvæmdarráði vicekonungs-
ins, litarháttur átti ekki lengur
að hafa áhrif á embættaveiting-
ar og átti að setja innfædda
Indverja í % embættanna. Ban-
erji og fylgjendur hans voru
hlyntir þessum tillögum, en
Gandhi og Tilak létu í ljós ó-
ánægju yfir þeim. Yoru þeir
Gandhi og Tilak á samkund-
unni í Dehli í desember 1918,
og voru þeir valdir þar fulltrúar
Indlands á friðarsamkundunni
í París. En stjórnin neitaði þeim
um vegabréf og sendi Sinha lá-
varð og maharajahann af Bi-
kanir til Parisar, og skrifuðu
þeir undir friðarsamningana
fyrir hönd Indlands. Hinir rót-
tækari þjóðernissinnar héldu á-
fram starfsemi sinni og Móham-
meðstrúarmenn urðu gramir
mjög yfir því, hverja útreið
Tyrkir fengu, er friðarsamning-
arnir voru gerðir. I mars 1919
voru samþykt svokölluð Row-
latt-lög, sem gáfu ríkisstjórn-
inni enn meira vald en henni
var í lófa lagið að taka sér, sam-
kvæmt „varnarlögunum“. Og
gremja Indverja óx stöðugt.
Gandhi hvatti til ofbeldislausrar
mótspyrnu (satiagriha, passiv
resistance) og lokun verslunar-
búða (hartal). Óeirðir brutust
út á nokkrum stöðum 1915,
vegna Rowlatt-laganna, og í
Amritsar lét Dyer hershöfðingi
skjóta múg manns, sem safnast
hafði saman til fundarhalds.
Biðu 379 menn bana í skothrið-
inni. Allar uppreistartilraunir
voru bældar niður með harðri
hendi, en hatrið á Englending-
um óx að sama skapi. Hin nýju
stjórnskipunarlög voru samþykt
í breska þinginu 1919 og árið
eftir fóru fram nýjar kosningar
á fulltrúum í ráð og á þing, sam-
kvæmt hinum nýju lögum. En
þrátt fyrir þá réttarbót, sem
A