Arkitektúr og skipulag - 01.08.1992, Qupperneq 12

HVER ER STAÐA ALDRAÐRA
í ÍSLENSKU ÞJÓÐFÉLAGI í
DAG?
Til að svara þessari
spurningu er gagnlegt
að leiða hugann að því
sem aldagömul lífs-
viska segir okkur um
ellina: Ellin hefur kynnst lífinu,
þekkir tilgang þess og tilgangsleysi,
böl þess og blessun. Hún er laus úr
viðjum ástríðna og hagsmuna sem
kynda undir baráttu, átökum, stríði
og streitu hinna yngri. Hún nýtir
lífsorkuna ekki lengur til að berja
sér á brjóst og ana áfram, heldur til
að staldra við og veita lífinu sjálfu
eftirtekt. Hún horfir yfir veröldina
og finnur til með henni; hún væntir
einskis framar sjálfri sér til handa,
heldur bindur vonir sínar við
heiminn sem hún vill sjá að dafni.
Allt þetta veit æskan um ellina.
Hún veit að ellin býr yfir þekkingu
og reynslu af lífinu sem hún miðlar
þeim sem til hennar leita og kunna
að hlusta á hana. Þess vegna horfir
æskan til ellinnar til að ná áttum í
lífinu og spyrja um það sem máli
skiptir.
I nútímaþjóðfélagi ráða hvorki ellin
né æskan, heldur sundurlaus hópur
ráðvilltra manna sem hefur misst
tengslin bæði við æskuna og ellina.
Þessi hópur hefur alltaf verið til.
Þetta er hópurinn sem ímyndar sér
eitt andartak að hann ráði gangi
mála í veröldinni, að himinn og
j örð snúist í kringum hann. A þessari
öld hefur gengið yfir heiminn
þjóðfélagsbreyting sem hefur gert
þennan hóp truflaðri en áður.
Tæknin sem tröllríður heiminum
hefur kynt undir blekkingunni um
alveldi mannsins, hann hafi tök á
öllum hlutum og geti gert hvað sem
honum sýnist. Og á örskömmum
tíma er ytra borði hlutanna
PÁLL SKÚLASON
heimspekingur
umturnað: samgöngur, atvinnu-
hættir, húsakynni, mataræði - allt
þetta og ótalmargt annað tekur
stakkaskiptum. - Hvaða áhrif hefur
þettahaftástöðu aldraðra og æsku-
fólks?
Skjótt frá að segja hafa þessir hópar
báðir lent utangarðs. Hér skal aðeins
vikið nánar að hópi aldraðra.
Lífsviska hinna öldruðu virðist engu
skipta í heimi nútímatækni. Þeir
kunna ekkert fyrir sér sem hentar í
þessum heimi, þeim er ýtt til hliðar,
fyrst af vinnustaðnum, síðan af
heimilinu - nema þeim takist að
láta ekkert fyrir sér fara! Æskuna
neyðumst við til að umbera, en
ellina berum við út af stakri kost-
gæfni. Nema hægt sé að græða á
henni með því að skipuleggja fyrir
hana sérstakar byggingar, sérstök
dvalarheimili, og helst sérstök
húsahverfi, sem sagt staði þar sem
gamalmennin geta haft ofan af hvert
fyrir öðru og valda öðrum sem
minnstum vandræðum.
Innan tíðar mun ellin í bandalagi
við æskuna gera uppreisn gegn
þessum hópi fáráðlinga sem vaða
áfram í villu og svíma og eru löngu
hættir að hafa áhyggjur af því hvort
það þjóni nokkrum tilgangi að vera
til, því að þeir eru á bólakafi í
veraldarvafstri, sem gjörnýtir alla
þeirra hugsun og orku, þar sem rokið
er úr einu í annað, vegna þess að
ekkert hefur gildi í sjálfu sér, heldur
vegna einhvers annars, koll af kolli
endalaust. Uns orkan og vitið eru á
þrotum. Þá mun æskan leggja til
orkuna, en ellin vitið. Og saman
munu þau bjarga því sem bjargað
verður eftir tæknilegar tilraunir
okkar „fólksins á besta aldri” til að
leggja veröldina í rúst. ■
10