Arkitektúr og skipulag - 01.08.1992, Blaðsíða 21

allt þetta og semja síðan reglurnar,
enda var hann þá starfsmaður stofn-
unarinnar. Enginn vafi er á því, að
með þeim var mótuð mjög jákvæð
stefna á þessu sviði, er síðan var í
gildi og sér væntanlega enn stað.
Vitaskuld er engu að leyna um það,
að fyrir tilkomu þeirra þótti
mörgum, sem fyrir væri tilhneiging
til að byggj a ky trur fyrir gamalt fólk;
bæði hafði slíkt tíðkast, skilningur
manna á gæðum þessa húsnæðis
var takmarkaður (þótt áhuginn væri
bæði mikill og jákvæður), þörfin
var mjög mikil og loks leit það
væntanlega því hetur út í augum
almennings sem forgöngumenn-
irnir töldu sig vera að byggja yfir
fleiri. Þessi stefnumörkun var því
tvímælalaust bráðnauðsynleg og er
það í sjálfu sér enn, þótt hún sé ekki
lengur við lýði. En hvað hefur þá
tekið við?
Eftir að lagaheimildin fékkst, laust
fyrir 1970, tóku landsbyggðarmenn
skjótt við sér og hófu miklar
íbúðabyggingar í þágu eldra fólks,
enda var tæpast neitt húsnæði af
því tagi í boði þar, þegar Akureyri
er undanskilin. Reykj avíkursvæðið
fór sér mun hægar, en byggði þó
jafnt og þétt, þó engan veginn í
samræmi við þörfina. Nú er svo
komið að manni sýnist ástandið í
þessum efnum vera orðið nokkuð
viðunandi víðast hvar í landinu
utan Reykjavíkursvæðisins. Sveit-
arfélög og sjálfseignarstofnanir
byggj a j afnt og þétt íbúðir fyrir eldra
fólk í Reykjavík og á Reykjanesi,
jafnframt því sem byggingaverk-
takar byggj a eignaríbúðir af miklum
móði, sem seldar eru rosknum
borgurum. Þar hefur byggingariðn-
aðurinn fundið leið, í þrengingum
sínum, sem virðist duga honum vel.
Og vonandi eru kaupendur íbúða
sama sinnis, fyrir sitt leyti. Trölla-
sögur eru þó gjarnan sagðar af verði
þessara íbúða, þjónusta oftsinnis
talin sýnd veiði en ekki gefin (þegar
til kastanna kemur), fátt er vitað
um hönnun þeirra og innri gerð, á
alla vegu, og enn minna um reksturs-
kostnað. Það er ekki óeðlilegt þótt
maður spyrj i hvort verktakarnir séu
örugglega bestu mennirnir til að
móta þá byggingar- og húsnæðis-
stefnu, sem fylgt er, umræðulaust, á
þessu sviði, um þessar mundir.
Verður manni þá hugsað í því
sambandi til þeirrar „stefnu“, sem
framfylgt var áratugum saman, í
góðri samvinnu við hlutaðeigandi
sveitarstjórnir, við byggingu fjöl-
býlishúsa, er víða má sjá, m.a. á
höfuðborgarsvæðinu. Þar hefur
stundum verið starfað meira af kappi
en forsjá og markaðshyggjan fengið
að ráða of miklu. Og óneitanlega
ber þessi byggingarstarfsemi í þágu
eldra fólks á höfuðborgarsvæðinu
nokkurn keim af tískusveiflum, sem
stundum grípa Islendinga. Þá fer
gjarnan saman ofurkapp og millj -
arðar króna.
Fyrir u.þ.b. 10 árum var ég á ferð í
Amsterdam til að kynna mér
húsnæðismál. Húsnæðisfulltrúi
borgarinnarókmérm.a. umborgar-
hluta, sem heitir Beton-City. Það
vakti athygli mína, að húsin voru
öll lágreist og þar var yfirleitt eldra
fólk á ferð. Aðspurður skýrði hann
mér frá því að þessi borgarhluti hefði
verið reistur skömmu eftir fyrra stríð,
Finnar væru andvígir því að
einangra ákveðna aldurshópa
hvern fyrir sig. Þeir teldu
affarasælla að fjölskyldur á öllum
aldri byggju saman, t.d. í
fjölbýlishúsum, þ.á.m. eldra fólk,
fremur en að skáka því í sérstakar
byggingar á afmörkuðum
svæðum.
er steinsteypa var að ryðja sér til
rúms. Það gamla fólk, sem nú bæri
fyrir augu, hafði fengið þessar íbúðir
ogbyggienníþeim. Égspurðihann
hvort ekki kæmi til álita að flytja
þessa eldri borgara í minni íbúðir
annars staðar eða jafnvel á elli-
heimili, svo að unga fólkið gæti
fengið íbúðirnar þeirra; það væri
útbreidd skoðun í Reykjavík að
vinna bæri að slíkri þróun þar,sem
víðar í landinu. Hann tók því fálega
og kvað enga þörf fyrir slíkt, gamla
fólkið vildi eyða ellidögum sínum
þar sem það hefði dvalið mestalla
ævina. Mér hefur oft orðið hugsað
til þessa atviks, t.d. þegar einn af
arkitektum Húsnæðisstofnunar-
innar kom úr kynnisferð til
Helsingfors fyrir 2-3 árum. Hann
var að kynna sér húsnæðismál
aldraðra í höfuðborgum Norður-
landa og heimsókn til Finnlands
var síðast á dagskrá. Hann átti þar
góða og fróðlega dvöl, en þegar
hann óskaði eftir að fá að sjá
íbúðabyggingar fyrir aldraða ráku
Finnar upp stór augu, engar slíkar
væri þar að sjá. Er hann innti þá
nánar eftir hvernig á því stæði sögðu
þeirþástefnuvið lýði, aðfjölskyldur
á öllum aldri byggju saman, án tillits
til aldurs. Finnar væru andvígir því
að einangra ákveðna aldurshópa
hvern fyrir sig. Þeir teldu affarasælla
að fjölskyldur á öllum aldri byggu
saman, t.d. í fjölbýlishúsum, þ.á.m.
eldra fólk, fremur en að skáka því í
sérstakar byggingar á afmörkuðum
svæðum. Þeir, sem þurfi á heima-
þjónustu að halda, geti síðan fengið
hana.
Bæði Hollendingar og Finnar eru
meðal merkustu menningarþjóða á
vesturhveli jarðar og sjónarmið
þeirra í þessu efni hafa oft verið mér
umhugsunarefni, enda ekki sjálf-
gefið að stefna verktakanna í
húsnæðismálum eldra fólks hér á
landi sé hin eina og rétta, þótt hún
henti sjálfsagt vel hagsmunum
þeirra. Vonandi taka menn það til
alvarlegrar athugunar, fyrr en síðar.