Arkitektúr og skipulag - 01.08.1992, Blaðsíða 23

einstæðingar. íbúðirnar þurfa að
vera þannig að þær geti brugðist við
því, að inn flytji fullfrísk hjón sem
lifa fullkomlega eðlilegu heimilislífi
sem virkir þegnar þjóðfélagsins þar
til þau verða öldruð óvirk hjón og
þau eða annað þeirra orðið að sjúk-
um öldruðum einstæðingi. Vegna
þess hvernig fólk eldist og veikist er
mikilvægt, eða öllu nær forsenda
fyrir hjón og einstaklinga, að í
tengslum eða í göngufæri við
verndaða þjónustuíbúð komi
hjúkrunarheimili.
V iðhaldskostnaður við hús aldraðra
þarf að vera sem minnstur. Aldraðir
hafa flestir engar tekjur, heldur
aðeins lífeyri. Lífeyririnn er til þess
að lifa af, en ekki til þess að leggja
fyrir eða braska með. Hann er heldur
ekki nægjanlegur til þess að taka á
sig stórar skuldbindingar vegna
stórra viðhaldsverka. Þess vegna
þarf húsnæði aldraðra ekki einungis
að vera sniðið að þörfum aldraðra
hvað varðar búnað og starfrænt
fyrirkomulag eins og hurðabreiddir
og stærð baðherbergja. Þetta þurfa
að vera vandaðri hús en önnur,
vegna þess að íbúarnir hafa
takmarkaða möguleika á að halda
þeim við. Húsin þarf að einangra að
utan og klæða þau með við-
haldslitlum efnum. Lífeyrir gamla
fólksins gerir ekki ráð fyrir að lagt sé
til hliðar til stórra viðhaldsverka á
húsum þeirra. Þegar horft er á
háhýsin sem nú eru að rísa fyrir
aldraða úr svo til óvarinni stein-
steypu sér maður fyrir sér stór
viðhaldsverk sem falla munu í hlut
íbúa húsanna. Þetta er eins og
rússnesk rúlletta; enginn veit hvaða
einstaklingur kemur til með að bera
kostnaðinn en vitað er að það verða
aldraðir ellilífeyrisþegar.
Astæðurnar fyrir þessu eru margar.
Byggingafyritæki eiga hluta sakar-
innar, einnig samtökin sem eiga
hlut að máli. Arkitektar eiga einnig
sinn þátt í þessu. Þetta segi ég
vegna þess að ég veit að arkitektar
vita betur og geta betur en sjá má á
þeim vernduðu þjónustuíbúðum
sem risið hafa undanfarin ár. Þeir
hafa gefið eftir vegna skammtíma-
sjónarmiðaþeirra, sem byggjahúsin
og selja. En langtímasjónarmið
þeirra sem eiga að búa í húsunum,
reka þau og halda þeim við hafa
ekki fengið nægjanlega umfjöllun,
þegar húsin voru á teikniborðinu.
Eg leyfi mér að'birta tvær myndir af
húsum fyrir aldraða sem byggð voru
á sama tíma. Annað var byggt af
aðila sem ætlaði sér að starfrækja
húsið. Hitt er byggt af aðila sem
einungis ætlaði að byggja húsið og
snúa sér síðan að öðrum verkefnum.
Annað húsið er viðhaldsfrítt og
tæknilega þannig úr garði gert að
viðhald og afskrift eignarinnar eru í
lágmarki. Hitt húsið er byggt á sama
hátt og braskarablokkir hafa verið
gerðar síðan blokkarbyggingar
hófust hér á landi með þeim við-
haldsverkum sem slíkum húsum
fylgja.
Of mikið hefur verið einblínt á
nýbyggingar fyrir aldraða undan-
farin ár. Kominn er tími til þess að
endurhæfa eldra húsnæði þannig
að það henti fullorðnu fólki sem
hætt er að vinna fyrir aldurs sakir.
Með tilkomu þjónustumiðstöðva
sem bæjarfélög hafa reist og sjá um
reksturinn á opnast auknir mögu-
leikar fyrir þessu. Dæmi er tekið af
svæði eins og götunum næst þjón-
ustumiðstöðinni við Vesturgötuna
í Reykjavík. Þar í grenndinni er
mikið af húsum sem henta ekki
lengur eins vel fyrir barnafjöl-
skyldur og áður. Eftir að heilsu-
gæslustöðinni og öflugu félagsstarfi
eldri borgara hefur verið komið af
stað þarna hefur umhverfið breyst.
Þetta er auðvitað skipulagsatriði,
borgarskipulagsleg breyting hefur
átt sér stað. Þarna eru hús sem með
tilkomu íbúðanna og þjónustumið-
stöðvarinnar hafa fengið ný gæði
sem henta annars konar íbúum en
þeim sem búið hafa þarna fram að
þessu. Þarna er tækifæri fyrir
hönnuði og fjárfesta til þess að
breyta íbúðum þannig að þær geti
betur mætt þörfum aldraðra. Þetta
er sérstaklega umhugsunarvert
þegar horft er til mettaðs íbúða-
markaðs. I
21