Íslenska þjóðfélagið - 16.12.2022, Qupperneq 12

Óhefðbundin heilbrigðisþjónusta: „að læðast inn bakdyramegin“
12 ..
hjá hjúkrunarfræðingunum; þeir vinna að því að innlima óhefðbundnar meðferðir í kerfið og útvíkka
það um leið. Í þessu sambandi má líta á hvernig íslensk heilbrigðisyfirvöld hafi innleitt hluta hug-
myndafræði ákveðinna óhefðbundinna meðferða á borð við nálastungur, nudd og hnykklækningar
(Anderson, 2000; Félag íslenskra hjúkrunarfræðinga, 2018; Umboðsmaður Alþingis, 2000, mál nr.
3133/2000; Þskj. 731-477/2005. Skýrsla heilbrigðisráðherra um græðara og starfsemi þeirra á Ís-
landi). Varðandi nálastungur þá er hluti af hugmyndafræði þeirra samþykktur, þ.e. er kemur að með-
ferð við verkjum og ógleði, og heilbrigðisstarfsmönnum hefur staðið til boða að taka stutt námskeið
í nálastungum sem gefur þeim leyfi til að nota þær í starfi sínu. Á sama tíma mega „óhefðbundnir“
meðferðaraðilar sem hafa lært hefðbundnar kínverskar meðferðir strangt til tekið ekki gera það því
skýr krafa er um bakgrunn í heilbrigðisvísindum (Magnús Ólason, 1988; Morgunblaðið, 2000; Um-
boðsmaður Alþingis, 2000, mál nr. 3133/2000; Þskj. 731-477/2005. Skýrsla heilbrigðisráðherra um
græðara og starfsemi þeirra á Íslandi).
Þó að hugmyndafræði hjúkrunar sé heildræn upp að vissu marki vinnur hún samt sem áður innan
ríkjandi hugmyndafræði læknavísinda, sem getur veitt hjúkrunarfræðingum rými til að vinna með
meðferðir sem aðrir geta síður notað og þannig haft áhrif á ríkjandi hugmyndafræði með þeirri
óhefðbundnu.
Skortur á stefnu og samstarfi
Þó nokkrir hjúkrunarfræðinganna minntust á skort á opinberri stefnu varðandi notkun óhefðbund-
inna meðferða og að þangað til að tekið væri á málunum myndi lítið breytast. Einn hjúkrunarfræð-
inganna, Lára, gagnrýnir ástandið harðlega:
Innan heilbrigðiskerfisins er ekki tekin afstaða og ekki búið að taka afstöðu og
þetta er svona að læðast inn bakdyramegin, þeir sem hafa áhuga þeir koma, pota
þessu inn en það er hvorki búið að segja já né nei með þessa hluti.
Lára bætir við að „meðan að ekkert er tekið á þessu og enginn er að hugsa um þetta og enginn er
að sinna þessum þætti að þá held ég að þetta sé bara svona einhvers staðar þarna á sveimi yfir og í
kring.“ Sem sagt, á meðan það vantar skýra stefnu í þessum málum stunda hjúkrunarfræðingarnir
sína vinnu og nota meðferðirnar á þann hátt sem þeir geta og vinna þannig að því að koma þeim inn
í opinberu heilbrigðisþjónustuna.
Svana vill meina að í lögum um heilbrigðisþjónustu sé í raun verið að lofa landsmönnum heild-
rænni heilsuþjónustu en þar segir „að allir landsmenn eigi kost á fullkomnustu heilbrigðisþjónustu
sem á hverjum tíma eru tök á að veita til verndar andlegri, líkamlegri og félagslegri heilbrigði í sam-
ræmi við ákvæði laga þessara“ (Lög um heilbrigðisþjónustu nr. 40/2007). Hún segir að andlegi og
félagslegi þátturinn þurfi að fá meira vægi innan heilbrigðiskerfisins.
Margir hjúkrunarfræðinganna bentu einnig á að það þurfi einhvers konar samstarf milli opinberu
og óhefðbundnu heilbrigðisþjónustunnar. Sigrún lagði mikla áherslu á að heilbrigðisstarfsmenn þurfi
að vita af öllum úrræðum sem sjúklingar þeirra noti því „það er svo mikið af milliverkunum á milli
lyfja og náttúrulyfja sem við vitum ekki um.“ Hún hefur áhyggjur af því að „það koma sjúklingar inn
á krabbameinslækningadeildina með fullan poka af jurtum og hómópatalyfjum og öllu mögulegu og
þetta er sett í hrærigraut.“
Svana minntist einnig á hættuna á milliverkun og tók fram að það „eru mjög mörg vítamín til
dæmis sem geta aukið á virkni eða eyðilagt virkni krabbameinslyfja.“ Af slíkum ástæðum þarf að
vera opið flæði upplýsinga og samræður á milli allra aðila, viðeigandi heilbrigðisstarfsmanns, sjúkl-
ings og óhefðbundins meðferðaraðila, og notkun allra meðferða skráð í sjúkraskrá.
Hjúkrunarfræðingarnir leggja áherslu á að það þurfi að takast á við aukna ásókn í óhefðbundna
heilbrigðisþjónustu og setja skýra stefnu varðandi hvað má og hvað ekki því fólk noti úrræði beggja
kerfa. Á sama tíma og það geti gagnast fólki að nota alls konar meðferðir verði að gera það skipulega
svo notkun þeirra valdi ekki skaða.