Íslenska þjóðfélagið - 16.12.2022, Síða 92

Skólaþjónusta sveitarfélaga við nemendur og foreldra: Stefna, skipulag og inntak
92 ..
þekking starfsfólks ráði mestu um áherslur innan skólaþjónustunnar og einungis fimmtungur var
henni fremur eða mjög ósammála.
Ferli greininga og ráðgjafar
Í viðtölum kom fram að þegar skólaþjónustan tekur að sér stuðning við nemendur og foreldra vegna
ýmiss konar vanda nemenda sé yfirleitt brugðist við með formlegri greiningu og skilafundi þar sem
greiningaraðilinn fer yfir stöðu barnsins með foreldrum, kennara eða kennurum og öðrum sem að
málinu koma innan skólans. Í kjölfarið er leitast við að styðja starfsfólk skólanna og veita leiðsögn
um hvernig megi vinna öðruvísi eða betur að málefnum barnsins. Oftast einskorðast þessi leiðsögn
þó við skilafundi og aðra fundi sem haldnir eru til eftirfylgni en í sumum tilvikum virtust starfs-
hættir þó hafa færst aðeins í þá átt að leiðsögn væri veitt á vettvangi kennslunnar. Þetta var staðfest
í spurningakönnun.
Í viðtölum var einnig nefnt að sálfræðingar séu farnir að vinna meira inni í skólunum með fræðslu
og talað um að slíkt gagnist betur en hin klíníska vinna. Af viðtölunum að dæma virðist þó sem þessi
ráðgjöf taki á sig mismunandi myndir í leikskólum og grunnskólum og mikill munur á svörum leik-
skólastjóra og grunnskólastjóra um ýmsa þætti ráðgjafar bendir til hins sama. Í máli viðmælenda í
fjórum tilvikanna kom fram að oft gengi betur að vinna að umbótum og eftirfylgd greininga í leikskól-
anum; andrúmsloftið væri jákvæðara og léttara, meiri sveigjanleiki meðal bæði kennara og skólastjórn-
enda, og starfsfólk leikskóla væri lausnamiðaðra og viljugra til að prófa að fara eftir ráðum ráðgjafa
en starfsfólk grunnskóla. Í grunnskólunum virðist ráðgjöfin fremur beinast að vanda tiltekins nemanda
en nemendahópsins á vettvangi skólastarfs. Einn sérkennsluráðgjafanna orðaði þetta svona í viðtali:
Ég held að það sé alveg skýrt með leikskólana, það hefur verið einhvern veginn skýr-
ara … þannig að það er svona kannski pínu einfaldara og léttara andrúmsloft þó að
það sé náttúrulega verið að gera alla hluti … er svona pínu meiri sveigjanleiki í öllu í
leikskólanum … Mér finnst, sko, grunnskólinn vera … svona pínu stífari … Og málin
í grunnskólanum eru oft bara ótrúlega flókin og komin oft í einhvern ægilegan hnút
… Þá er þetta kannski svo flókið mál að það er einhvern veginn enginn sem getur
nákvæmlega gert eitthvað en það þarf samt að finna lausnir og leiðir … þá er kannski
svona pínu að þeir vilji að við gerum eitthvað, komum með einhvern töfrasprota.
Í viðtölunum við starfsfólk skólaþjónustu kom fram að það taldi að kennarar annars vegar og skóla-
þjónustan hins vegar hefðu mismunandi sýn á tilgang og markmið ráðgjafar og mismunandi vænt-
ingar til hennar. Flestir viðmælendur innan skólaþjónustunnar nefndu að gerð væri krafa til skóla-
þjónustunnar um að kippa hlutum í lag, eða eins og einn fræðslustjóranna sagði: „Þeir setji það bara
svo út fyrir þröskuldinn hjá sér ... það kemur einhver og lagar þetta mál fyrir mig.“ Þetta var hins
vegar ekki skilningur viðmælenda innan skólaþjónustunnar á hlutverki sínu og í öllum tilvikunum
sögðust viðmælendur vilja veita ráðgjöf og stuðning vegna einstakra nemenda í ríkari mæli inni í
skólum undir skólamiðuðum frekar en klínískum formerkjum sem kennarar þyrftu síðan að leggja
vinnu í að útfæra. Þeir glímdu hins vegar við það að kennarar færu ekki endilega eftir ráðgjöfinni.
Einn viðmælandi orðaði það þannig að þótt ítrekað væri farið yfir þær aðgerðir og úrræði sem þeir
mæltu með á fundum með kennurum leiddi það oft ekki til þeirra breytinga á umhverfi nemandans
sem ætlast væri til. Þannig væri að mati aðila innan skólaþjónustunnar verið að veita ráðgjöf sem
kennurum fannst ekki vera ráðgjöf, heldur fyndist þeim að ráðgjafarnir segðu bara sömu hlutina
aftur og aftur án þess að hjálpa þeim raunverulega.
Misjafnt er hvernig stuðningi við foreldra er háttað en svo virðist sem aukin meðvitund sé um
mikilvægi hans, ekki síst til að draga úr þörf á greiningum og íhlutun innan skóla. Í þessu sambandi
kom fram í mörgum viðtölum áhersla á að hafa samstarf við foreldra og að taka aukið mið af sjónar-
miðum þeirra þegar þjónustan væri ákveðin. Í sumum sveitarfélögum er komin löng reynsla á ýmis
uppeldisnámskeið fyrir foreldra og víða boðið upp á einstaklings- og hópafræðslu fyrir foreldra
barna með hegðunarvanda. Svör í spurningakönnuninni sýna hins vegar að ekki virðist vera mikil