Tímarit hjúkrunarfræðinga - 2021, Side 69

2. tbl. 97. árg. 2021 | Tímarit hjúkrunarfræðinga 69
Tafla 2. Sjúkdómstengd þekking þátttakenda (Þekking – KRANS) (N = 372)
1 = rétt, 0 = rangt eða veit ekki; Möguleg stig innan sviða 0-4, möguleg heildarstig 0-20. R = rétt fullyrðing, V = röng fullyrðing.
Þekkingarsvið Fullyrðingar Rétt svör
%
Stig
M (sf)
Næring Unnar matvörur (t.d. tilbúnar matvörur, unnar kjötvörur, pakkamatur og tilbúnir réttir) innihalda oft mikið salt (R).
Í mataræði sem getur stuðlað að lækkun blóðþrýstings er mikið af grænmeti og ávöxtum, heilkorni, hnetum og fræjum (R).
Transfitusýrur eru að hluta til hertar jurtaolíur (t.d. í smjörlíki) og þær eru óhollar (R).
Góð leið til að auka trefjaneyslu er að borða meira af kjöti og mjólkurvörum (V).
89,1
84,8
77,5
65,2
3,2 (1,0)
Áhættuþættir Til að hafa stjórn á blóðþrýstingi er ráðlagt að minnka saltmagnið í matnum, stunda líkamsþjálfun, taka reglulega
blóðþrýstingslækkandi lyf (ef ávísað af lækni) og læra aðferðir til að slaka á (R).
Dæmi um áhættuþætti kransæðasjúkdóma sem hægt er að hafa áhrif á eru: blóðþrýstingur, kólesteról, reykingar, óbeinar
reykingar, ummál mittis og viðbrögð við streitu (R).
Líkamsrækt og hollt mataræði hefur engin áhrif á sykursýki (R).
Góð leið til að hafa jákvæð áhrif á kólesterólgildi er að gerast grænmetisæta og forðast egg (V).
94,3
93,6
76,0
24,7
2,9 (0,8)
Hreyfing Ef óþægindi fyrir brjósti koma fram á göngu ætti viðkomandi að greikka sporið og sjá til hvort óþægindin hverfa ekki (V).
Ávinningur styrktaræfinga (t.d. lyftingar eða notkun teygjubanda) felst meðal annars í því að vöðvamassi og styrkur aukast,
blóðsykursgildi batna og geta til að sinna daglegum verkefnum eflist (R).
Við líkamsþjálfun veit maður að æfingarnar eru hæfilega erfiðar þegar áreynslustigið (BORG-skalinn) er ekki hærra en
„dálítið erfitt“ og maður getur æft og haldið uppi samræðum á sama tíma (R).
Upphitun fyrir æfingar eykur hjartsláttinn smám saman og getur minnkað líkur á brjóstverk (R).
85,0
72,7
53,1
53,0
2,6 (1,1)
Sjúkdómur Verkur frá hjarta (brjóstverkur) getur komið fram í hvíld eða við líkamlega áreynslu og gert vart við sig sem óþægindi í
handlegg, baki og/eða hálsi (R).
Mikilvægi blóðflöguhemjandi lyfja eins og Hjartamagnýls (aspiríns) felst í því að blóðflögur loða minna saman og blóðið
streymir því auðveldar um kransæðar og stoðnet (R).
Kransæðasjúkdómur er sjúkdómur í kransæðum hjartans sem leggst einungis á eldra fólk sem reykir eða er með hátt
kólesteról (V).
Blóðfitulækkandi lyf minnka upptöku kólesteróls úr fæðu (V).
92,2
85,8
74,3
4,0
2,6 (0,7)
Sálfélagsleg
áhætta
Streita er stór áhættuþáttur hjartaáfalls og er mikilvægur líkt og hár blóðþrýstingur og sykursýki (R).
Að forðast samskipti við fólk sem veldur þér vanlíðan er það eina sem dugar til að hafa hemil á streitu (V).
Það er þekkt að fólk þjáist af þunglyndi eftir hjartaáfall. Þunglyndi dregur úr orku til að taka þátt í endurhæfingu og eykur
líkur á öðru hjartaáfalli (R).
Ómeðhöndlaður kæfisvefn eykur ekki líkur á öðru hjartaáfalli (V).
89,4
67,4
53,1
31,8
2,4 (1,0)
Heildarlisti 13,6 (3,3)
Ritrýnd grein | Scientific paper
Tafla 3. Tengsl þekkingar við bakgrunnsbreytur og valda áhættuþætti (N = 372*)
Mismunandi fjöldatölur stafa af því að gögn vantar
* Þátttakendur sem svöruðu 18 spurningum og fleiri af Þekking-Krans-spurningalistanum
Breytur n
Meðaltal Staðalfrávik
t-próf
t(df)
Anova
F(df)
Fylgni
(r) p-gildi
Kyn
Karlar
Konur
298
74
13,8
13,2
3,3
3,12
1,412 (370) 0,159
Hjúskaparstaða
Kvæntur/gift/í sambúð
Einhleypir
272
100
13,7
13,4
3,1
3,6
0,825 (370) 0,410
Búseta
Þéttbýli
Dreifbýli
260
112
13,9
13,2
3,3
3,1
2,22 (370) 0,027
Áður lagst inn á sjúkrahús vegna kransæðasjúkdóms?
Já
Nei
160
212
14,0
13,4
3,2
3,3
1,827 (370) 0,068
Reykingar
Já
Nei
67
303
12,2
14,0
4,0
3,0
4,18 (368) <0,001
Menntun
Grunnskólapróf
Framhaldsskólapróf
Háskólapróf
116
163
81
12,9
13,4
15,1
3,2
3,3
2,8
12,99 (2) <0,001
Tekjur heimilisins
Duga / getur lagt fyrir
Duga rétt
Duga sjaldan
Duga aldrei
196
109
29
15
14,4
12,8
13,0
13,0
2,8
3,5
2,8
3,4
7,57 (3) 0,001
Hreyfing
Aðallega kyrrseta
Létt áreynsla ≥ 2½ klst./viku
Talsverð áreynsla ≥ 2½ klst./viku
Stíf reglubundin þjálfun oft í viku
123
134
73
21
13,3
13,9
13,0
14,6
3,4
3,2
3,1
3,2
1,40 (3) 0,243
Aldur
Líkamsþyngdarstuðull
Trú á eigin getu
HADS-kvíðastig
HADS-þunglyndisstig
372
368
355
370
369
64,3
29,4
52,2
4,8
4,2
8,8
4,6
23,0
3,7
3,7
-0,124
0,026
0,195
-0,030
-0,121
0,017
0,620
<0,001
0,570
0,020
Dreifing