Tímarit hjúkrunarfræðinga - 2021, Blaðsíða 78

78 Tímarit hjúkrunarfræðinga | 2. tbl. 97. árg. 2021
afleiðingar áfalla sem þeir höfðu orðið fyrir í barnæsku eða
fyrir mörgum árum en tveir voru að vinna með áföll sem áttu
sér stað einu til tveim árum áður. Áföllin, sem þátttakendur
höfðu orðið fyrir, voru margbreytileg svo sem einelti í æsku,
andlegt, líkamlegt og kynferðislegt ofbeldi í æsku eða á
fullorðinsárum, skilnaður foreldra, missir, sjálfsvíg foreldris, að
eiga langveikt barn, bílslys, valdníðsla heilbrigðisstarfsmanna
og að hafa verið yfirgefinn í súrefniskassa sem ungbarn.
Viðbrögð þátttakenda við áföllunum voru misjöfn. Þar sem
áföllin áttu sér stað á löngum tíma voru fyrstu viðbrögð að
bæla tilfinningar sínar og reyna að aðlagast aðstæðum. Sif
lýsti því á eftirfarandi hátt:
„Þetta breytti lífi mínu“
Ýmsar ástæður voru fyrir því að þátttakendur fóru í
dáleiðslumeðferð, s.s. kvíði, þunglyndi, verkir, þreyta, slæmar
endurminningar og erfiðar tilfinningar (tafla 2). Sálræn áföll
voru undirliggjandi orsök hjá öllum, en sumir höfðu ekki áttað
sig á því fyrr en í dáleiðslumeðferðinni. Þátttakendur lýstu
því að dáleiðslumeðferð hefði hjálpað þeim að vinna dýpra
með áföllin þar sem verið var að kryfja hlutina og komast
að rót vandans. Það leiddi til betri skilnings og þekkingar á
tengslum eigin tilfinninga við líðan. Dáleiðslumeðferðin skilaði
betri sjálfsmynd, bættum svefni, betri hvíld, minni kvíða og
þunglyndi, minni verkjum og slæmar endurminningar hurfu.
Yfirþemað er bein tilvitnun í einn þátttakanda, „Þetta breytti
lífi mínu,“ og lýsir vel reynslu þátttakenda þar sem meðferðin
hafði jákvæð áhrif á líf þeirra. Niðurstöðum var skipt í fimm
meginþemu og 25 undirþemu (tafla 3).
„Smám saman þá étur þetta mann upp.“
Reynsla af áföllum
Þátttakendur höfðu upplifað sálræn áföll af ýmsu tagi,
ýmist í barnæsku á löngum tíma eða skyndilega eftir að
fullorðinsaldri var náð. Sjö þátttakendur voru að vinna með
NIÐURSTÖÐUR
Tafla 2. Yfirlit yfir þátttakendur
Nafn Aldur Ástæða dáleiðslumeðferðar Áföll/orsök
Sif 33 Verkir um allan líkamann, kvíði Skilnaður foreldra
Andlegt ofbeldi
Erfiðar uppeldisaðstæður
Bára 43 Kvíði og þunglyndi Líkamlegt, andlegt og kynferðislegt ofbeldi
Ída 43 Kvíði, þunglyndi og vefjagigt Vanræksla
Einelti
Bergur 57 Heilsukvíði Yfirgefinn sem ungabarn
Steinar 49 Þreyta (svimi og sjóntruflanir) Á langveikt barn
Ása 44 Áfallastreita –- endurminningar Sjálfsvíg föður
Hrafn 37 Reiði, samskiptavandi Skilnaður foreldra
Erfiðar uppeldisaðstæður
Magna 47 Áfallastreita – svefnerfiðleikar, kvíði, martraðir Valdníðsla tengd erfiðri fæðingu og síðar vegna svæfingar/aðgerðar
Tinna 20 Áfallastreita – endurminningar, kvíði Bílslys
sálrænna áfalla?“ Stuðst var við fyrirframgerðan viðtalsramma
en svör við spurningunum höfðu áhrif á seinni spurningar.
Unnið var að gagnagreiningunni jöfnum höndum, frá því að
fyrsta viðtal hófst. Viðtölin voru tekin upp, skráð orðrétt og
upptökum eytt að því loknu. Til þess að fá fram sem skýrasta
mynd af reynslu þátttakenda var leitast við að nota orð þeirra
sjálfra. Þau voru fengin með því að marglesa viðtölin og draga
fram mikilvægustu atriðin sem lýsa fyrirbærinu í hnotskurn.
Réttmæti og áreiðanleiki rannsóknar
Til að tryggja réttmæti og áreiðanleika rannsóknarinnar
mat aðalrannsakandi stöðugt gæði gagnasöfnunarinnar
og gætti vel að eigin túlkunum. Rannsóknarniðurstöður
voru rökstuddar með orðum frá þátttakendum og leitað var
staðfestingar þeirra á túlkun viðtalsins sem dregið var saman
í greiningu. Þrepum 7, 9 og 11 í Vancouver-skólanum var fylgt
til að auka á réttmæti rannsóknar (tafla 1). Gagna var aflað
þar til heildarmynd var komin af niðurstöðunum (Sigríður
Halldórsdóttir, 2016).
Tafla 3. Yfirlit yfir niðurstöður rannsóknar
„Þetta breytti lífi mínu.“
Reynsla fólks af dáleiðslumeðferð
við afleiðingum sálrænna áfalla
Undirþemu
„Smám saman þá étur þetta
mann upp.“
Reynsla af sálrænum áföllum
Missir
Varð fyrir bíl
Yfirgefinn í súrefniskassa
Líkamlegt, andlegt og kynferðislegt
ofbeldi
Langveikt barn
Skilnaður foreldra
„Það er búið að greina mig
með allan fjandann.“
Heilsufarslegar afleiðingar áfalla.
Áfallastreita
Þunglyndi
Kvíði
Líkamleg einkenni
Sállíkamleg einkenni
„Ég er búinn að fara í alveg skrilljón
sálfræðimeðferðir, geðmeðferðir ...“
Reynsla af öðrum meðferðarleiðum.
Hjálpaði eitthvað
Gerði ekkert gagn
„Að kryfja hlutina.“
Reynsla af dáleiðslumeðferð.
Jákvæð reynsla
Djúp tilfinningavinna
Skilvirkni
Kalla fram minningar
„Vinnur á rót vandans.“
Reynsla af árangri dáleiðslu-
meðferðar.
Kvíði og ótti minnkuðu
Þunglyndi hvarf
Betri svefn
Byggði upp sjálfstraustið
Betri tilfinningastjórn
Hætti að endurupplifa
Minni verkir
Slökun