Tímarit hjúkrunarfræðinga - 2021, Qupperneq 71

2. tbl. 97. árg. 2021 | Tímarit hjúkrunarfræðinga 71
samræmist það niðurstöðum rannsóknar á fræðsluþörfum
sjúklinga með hjartabilun (Ingadottir o.fl., 2020). Líkt og í
rannsókn Ghisi og félaga (2014b) höfðu þátttakendur mestar
fræðsluþarfir um sjúkdóminn, meðferð hans, einkenni
og lyfjameðferð (Mosleh o.fl., 2017). Flestir höfðu einnig
fræðsluþarfir sem tengdust áhættuþáttum og heilbrigðum
lífsstíl. Þessar niðurstöður geta nýst hjúkrunarfræðingum
við að forgangsraða fræðslu meðan á sjúkrahúslegu stendur
en rannsókn meðal einstaklinga með kransæðasjúkdóm á
Íslandi og Noregi leiddi í ljós að sjúklingarnir sögðust ekki hafa
næga þekkingu til þess að spyrja spurninga í sjúkrahúslegunni
og töldu því mikilvægt að heilbrigðisstarfsfólk hefði innsýn
í hvaða þekking gagnaðist þeim (Svavarsdóttir o.fl., 2015).
Það vekur einnig athygli að þó að lítill hluti þátttakenda
hafi verið í kjörþyngd þá taldi einungis tæpur helmingur
sig hafa þörf fyrir fræðslu um þyngdarstjórnun. Minnsta
fræðsluþörfin var um kynlíf og reykleysi enda reykti aðeins
minni hluti þátttakenda. Þó vakti athygli að aðeins um
þriðjungur þeirra sem reyktu töldu sig hafa þörf á fræðslu
um reykingar. Hér er rétt að benda á að ekki var spurt um
mikilvægi fræðsluþarfa eða hvort þátttakendur teldu sig hafa
þörf á stuðningi við þyngdarstjórnun eða reykleysi en það
hefði líklega gefið betri mynd af eðli þeirra fræðsluþarfa sem
voru óuppfylltar. Við túlkun niðurstaðna þarf einnig að taka
mið af því að spurningalistinn er lagður fyrir sjúklinga við
útskrift af sjúkrahúsi en rannsóknir hafa sýnt að fræðsluþarfir
kransæðasjúklinga breytast þegar frá líður greiningu um
kransæðasjúkdóm (Ghisi o.fl., 2014b).
Þar sem rannsóknir hafa sýnt að fræðsla eykur líkur á
árangursríkum lífsstílsbreytingum (Ghisi o.fl., 2014a; Ghisi o.fl.,
2020) er mikilvægt að hjúkrunarfræðingar skoði tækifæri til að
bæta fræðslu. Sjúklingafræðsla er mikilvæg hjúkrunarmeðferð
og hjúkrunarfræðingar þurfa að huga að eigin færni í að
veita fræðslu. Sjúklingar telja að færni og þekking þess
sem fræðir hafi áhrif á trúverðugleika fræðslunnar og
hvernig þeir meðtaka fræðsluna. Mikilvægt sé að sá sem
veitir fræðsluna hafi góða gagnreynda þekkingu og klíníska
reynslu í meðferð hjartasjúklinga og að upplýsingarnar séu
áreiðanlegar (Svavarsdóttir o.fl., 2015). Þannig er mikilvægt
að hjúkrunarfræðingar stuðli að þróun sjúklingafræðslu
og séu gagnrýnir á þær aðferðir sem þeir beita við fræðslu.
Niðurstöðurnar styðja mikilvægi þess að auka áherslu á að
veita sjúklingafræðslu eftir útskrift af sjúkrahúsi. Rannsóknir
hafa sýnt góðan árangur hjúkrunarstýrðra göngudeilda fyrir
kransæðasjúklinga (Randall o.fl., 2017). Í Reykjavík og á
Akureyri eru starfandi göngudeildir fyrir kransæðasjúklinga
þar sem þeir fá eftirfylgd, fræðslu og stuðning við
lífsstílsbreytingar. Engin slík þjónusta er í boði annars staðar
á landsbyggðinni en þar mætti nota fjarheilbrigðisþjónustu
í meira mæli til að ná til stærri hóps og jafna þannig aðgengi
að heilbrigðisþjónustu í samræmi við stefnu fyrir íslenska
heilbrigðisþjónustu til ársins 2030 (Stjórnarráð Íslands, 2019).
Styrkleiki og takmarkanir rannsóknarinnar
Meginstyrkleiki rannsóknarinnar er stórt úrtak og
niðurstöðurnar ættu því að endurspegla vel stöðu þekkingar
og fræðsluþarfir íslenskra kransæðasjúklinga.
Ritrýnd grein | Scientific paper
Sérstakar þakkir fær Inga Valborg Ólafsdóttir fyrir samstarf við
undirbúning og framkvæmd rannsóknarinnar. Einnig fá Lilja
Þorsteinsdóttir, Védís Húnbogadóttir, Hildur Rut Albertsdóttir,
Hildur Birna Helgadóttir, Margrét Sigmundsdóttir og
Kristín Guðný Sæmundsdóttir þakkir fyrir vandaða vinnu
við gagnasöfnun. Höfundar þakka einnig styrktaraðilum
rannsóknarinnar en rannsóknin var styrkt af Byggðastofnun,
vísindasjóði Landspítala, vísindasjóði Sjúkrahússins á
Akureyri, rannsókna- og vísindasjóði hjúkrunarfræðinga,
vísindasjóði Félags íslenskra hjúkrunarfræðinga (B-hluta),
vísindasjóði Háskólans á Akureyri, Hjartavernd Norðurlands
og menningar- og viðurkenningarsjóði KEA. Síðast en ekki
síst þakka höfundar þátttakendum fyrir að gefa sér tíma til
þátttöku í rannsókninni.
ÞAKKIR
Takmarkandi þáttur rannsóknarinnar er að spurningalistar
voru lagðir fyrir við útskrift af sjúkrahúsi og því gætu líðan
og ástand þátttakenda hafa haft neikvæð áhrif á getu þeirra
til að svara spurningalistunum. Það að spurningalistinn var
nokkuð langur og tók talsverðan tíma að svara hefur ef til vill
leitt til þess að þátttakendur slepptu einstaka spurningum.
Jafnframt gildir hér eins og í öðrum spurningakönnunum að ef
til vill svara þátttakendur spurningum út frá því sem þeir telja
æskilegt fremur en raunverulegt.
Til takmarkandi þátta rannsóknarinnar má einnig telja að
sjúkdómstengd þekking var metin með Þekking-KRANS
mælitækinu sem upphaflega var samið með einstaklinga
sem eru í hjartaendurhæfingu í huga. Með aðstoð fagfólks
og sjúklinga var mælitækið þó aðlagað íslensku orðfæri og
áherslum í fræðslu íslenskra hjartasjúklinga.
Ályktanir
Niðurstöðurnar rannsóknarinnar benda til þess að
sjúkdómstengd þekking þátttakenda sé að flestu leyti
viðunandi. Fræðsluþörfum kransæðasjúklinga er þó ekki
nægilega vel sinnt í sjúkrahúslegunni, og við útskrift af
sjúkrahúsi höfðu þátttakendur miklar fræðsluþarfir tengdar
sjúkdómi sínum og meðferð.
Niðurstöður rannsóknarinnar styðja einnig mikilvægi þess
að afla nákvæmra upplýsinga um sjúklinga frá þeim sjálfum.
Mikilvægt er að meta fræðsluþarfir sjúklinga eins og þeir sjálfir
skilgreina þær og hafa í huga einstaklingsbundna þætti sem
tengjast þekkingu þegar fræðsla er skipulögð og veitt.