Tímarit hjúkrunarfræðinga - 2023, Side 24

24 Tímarit hjúkrunarfræðinga | 1. tbl. 99. árg. 2023
Vandasöm og viðkvæm hjúkrun
Dóra segir að árin í Gautaborg hafi verið góð en þegar
eiginmaðurinn hafði lokið sínu námi, flutti fjölskyldan
heim til Íslands. Dóra hóf þá störf á krabbameins- og
blóðlækningadeild 11 E á Landspítalanum. „Mig
hafði lengi langað til að starfa við líknarhjúkrun og
beið eftir að líknardeildin yrði opnuð, áhugi minn og
ástríða lá þar. Ég vann í líknarráðgjafateymi Land-
spítalans í þrú ár áður en ég réði mig á líknardeildina
í Kópavogi þar sem ég vann í 12 ár, þar af sem
deildastjóri í 11 ár. Þetta er vandasöm og viðkvæm
hjúkrun má segja því skjólstæðingar eru deyjandi
og aðstandendur upplifa miklar tilfinningar og sorg.
Þetta er samt mjög gefandi starf, það er svo góð
tilfinning að vita að maður er að gera gott. Ef ég sem
fagmanneskja sinni deyjandi fólki og ættingjum
þeirra vel er ég einnig að vinna fyrirbyggjandi starf
fyrir aðstandendur til að takast á við það sem á eftir
kemur. Bara það að vera til staðar og hlusta er mjög
mikilvægt í þessu samhengi. Að gefa sér tíma til að
tala við fólk og líka að upplýsa það, bæði sjúklinga og
aðstandendur þeirra, skiptir svo miklu máli,“ útskýrir
hún einlæg.
Að hvaða leyti finnst þér frábrugðið að starfa
á líknardeild, eftir að hafa unnið lengi með
krabbameinssjúklingum á krabbameinsdeild og
í heimahjúkrun. Dóra hugsar sig um stundarkorn
áður en hún segir: „Mér finnst auðveldara að starfa
á líknardeildinni að því leyti að það er búið að taka
samtalið um meðferðarmarkmið þegar þangað er
komið og allir eru því á sömu blaðsíðu; sjúklingurinn,
aðstandendur og starfsfólk deildarinnar. Þegar ég
vann á krabbameinsdeildinni á árunum 1996 til
2000 fannst mér oft verið að ræna fólki tíma með
því að ræða ekki meðferðamarkmið fyrr en rétt
áður en sjúklingurinn dó, þannig að sjúklingurinn
og aðstandendur hans voru alltaf að bíða eftir að
hann yrði hressari til þess að komast heim. Ef þau
hefðu vitað hvert stefndi hefði sjúklingurinn kannski
viljað eyða þeim tíma sem eftir var heima. Svíar kalla
þetta samtal „Brytpunktsamtal“ (tímamótasamtal),
þ.e. samtal sem tekið er þegar breyting er á
sjúkdómsmyndinni, þegar sjúklingurinn hættir
að svara lyfjameðferðum. Það að þurfa að segja
sjúklingum að endalokin nálgist er erfitt og það er
ástæðan fyrir því hve oft dregst að fara í samtalið
um meðferðarmarkmiðið. Læknar veigra sér oft við
taka þetta samtal. Samtal um meðferðarmarkmið
snemma í sjúkdómsferlinu bætir lífsgæði sjúklinga og
aðstandenda þeirra.“
Viss heilun í að fá að segja frá
Það er án nokkurs vafa mikilvægt að kunna að
bregðast við þegar skjólstæðingar fá erfiðar
fréttir, hvernig var því háttað í þínum störfum með
krabbameinsveikum og deyjandi skjólstæðingum,
hvaða bjargráð hefur þú haft? „Ég hélt lengi vel
að ég bæri ekkert heim með mér þegar eitthvað
erfitt var í vinnunni. Ég fór eitt ár í afleysingu
á glasafrjóvgunardeildina meðan hún var á
Landspítalanum. Þegar ég fór síðan aftur á
krabbameinsdeildina, eins og fyrirhugað var, sagði
yngri dóttir mín, sem þá var 11 ára gömul: „Mamma
ertu að fara af hamingjudeildinni þar sem allir eru
svo glaðir og aftur þangað sem þú varst svo oft
sorgmædd í augunum?“ Ég sem hélt að ég tæki
ekkert heim með mér. En það sem hjálpar mér
mest er að tala við samstarfsfólk mitt, helst strax.
Þegar hætt var að gefa munnleg rapport vann ég á
næturvöktum og það var erfitt að fá ekki tækifæri
til að segja hvað hafði hent um nóttina og fá
stuðning frá samstarfsfólki. Það er viss heilun í að
fá að segja frá. Þess vegna er handleiðsla líka góð
og viðrunarfundir. Annars les ég mikið og horfi á
norræna glæpaþætti, aðallega í danska sjónvarpinu.
Ég fer líka mikið í leikhús og í seinni tíð hef ég farið
á námskeið hjá Endurmenntun Háskólans um t.d.
Íslendingasögurnar, sem er kannski merki um að ég
sé að verða gömul,“ segir hún og hlær.
Líknarhjúkrun og ljósmóðurstarfið eiga margt
sameiginlegt
Dóra segir að ljósmóðurstarfið sé ekki svo frábrugðið
líknarhjúkrun þótt það gæti virst svo í fyrstu. Að taka
á móti nýju lífi og að hjúkra fólki síðasta spölinn
fyrir andlátið segir hún líkt að mörgu leyti. „Maður
notar sömu elementin; í ljósmóðurstarfinu er ég
til staðar hjá konum í fæðingu án þess að geta
endilega linað hríðarnar eða stýrt ferlinu, þá er gleði
en líka stundum sorg. Ljósmóðirin er mjög nálægt
fjölskyldunni og fæðing er viðkvæmur tími. Sama
má segja um lífslok. Að hjúkra deyjandi manneskju
er líka viðkvæmur tími, ég get reynt að vera til staðar
og linað þjáningar eftir fremsta megni, en ekki breytt
gangi mála. Fæðing og lífslok eru mikilvægustu
„Það að þurfa að segja sjúklingum
að endalokin nálgist er erfitt
og það er ástæðan fyrir því hve
oft dregst að fara í samtalið um
meðferðarmarkmiðið. Læknar veigra
sér oft við taka þetta samtal.“
Viðtal