Úrval - 01.10.1952, Blaðsíða 97

KNUT HAMSUN
95
Um hvað f jallar hún ?
Fyrst og fremst um einmana-
leik mannsins. Gegnum alla bók-
ina er Hamsun í rauninni ekki í
sambandi við nokkra manneskju
— ef frá er talinn leikprédik-
arinn frá Norður-Noregi sem
hafði séð himininn opnast einu
sinni; og hann er að öllum lík-
indum skáldskapur. Hann er
einn á ferli úti og einn í herbergi
sínu, einn með hugsunum sínum,
sem hann segir okkur dálítið
frá, en ekki mikið — honum
finnst líklega sem það muni lít-
ið stoða. Hann er orðinn gam-
all, finnst sjálfum hann vera
gamall eins og allir haugarnir
— hann, skáld æskunnar. Hann
gefur í skyn að fólkið í Noregi
sé honum framandi. Gömlu eik-
urnar hafa verið felldar, og
kringum stubbana hefur vaxið
upp eikarkjarr, sem aldrei verð-
ur neitt. Heyrnin hefur brugð-
ist honum, hann heyrir ekki
framar þytinn í skóginum. Sjón-
in bregzt honum meðan hann er
að skrifa, og hann segir líka
frá því — það minnir á Edvard
Munch sem fékk augnsjúkdóm
nokkrum árum áður en hann
dó og málaði myndir þar sem
allsstaðar mátti sjá stjömuna
sem myndast hafði inni í aug-
anu. Hann dvelur í sjúkrahúsi
og á elliheimili, er nauðugur
lagður inn á geðveikrahæli, tek-
ur eftir að margir líta á hann
með viðbjóði, finnst það bera
vott um slæmt uppeldi, og
gleðst þegar hundur sýnir hon-
um vinarhót. Öðm hverju gríp-
ur umhverfið svolítið inn í líf
hans — dómari gmnar hann um
að fela fé, viðurkenndur en sein-
heppinn geðveikralæknir á að
rannsaka hvort hann sé geðveik-
ur, en verður að láta sér nægja
að úrskurða að hann hafi „var-
anlega veiklaðar sálargáfur“
(„varig svekkede sjelsevner").
Loksins, eftir þriggja ára bið,
kom dómurinn. Hamsun var,
eins og einhverjir muna
kannski, dæmdur í 475.000
króna sekt. Skáldið með hinar
varanlega veikluðu sálargáfur
fékk að halda bjórnum, en held-
ur ekki meiru.
Greina má hér og þar í Gras-
grónum götum að Hamsun er
dálítið þreyttur. En það er ekki
víða. Maðurinn með hinar var-
anlega veikluðu sálargáfur er
enn orðheppnari en aðrir ef
hann vill það við hafa. 1 stíl-
snilld á hann enn engan sinn
líka. Hann á óskertan hæfileik-
ann til að segja mikið með orð-
um sem láta lítið yfir sér, og
hæfileikann til að vekja hug-
boð, án — eða næstum — án
þess að nota orð.
Þegar dómurinn er fallinn
eyðir Hamsun ekki frekar orð-
um að honum og nefnir ekki
upphæðina. Bókinni lýkur með
þessum orðum:
„Á Jónsmessu 1948.
1 dag kvað hæstiréttur upp
dóminn, og ég lýk skrifum mín-
um.“