Úrval - 01.08.1955, Blaðsíða 18

16
TjRVAL
upphafi vega. I alheiminum
getur ekkert efnismagn horfið,
— því að hvert ætti það að
hverf a ?
Að vísu er það svo, að kola-
moli, sem brennt er í ofni, virð-
ist horfinn. En raunar er það
aðeins formið, sem horfið hefur,
ekki efnið sjálft. Frumeindirnar,
sem kolamolinn var gerður af,
eru allar vísar. Þær er að finna
í öskunni, sótinu og reyknum.
Þær varðveitast óbreyttar, enda
þótt hluturinn brenni eða verði
fyrir öðrum efnabreytingum.
Að því leyti eru þær eins og
hleðslukubbar í gullastokki
barns. Það er hægt að gera
úr þeim hús og hallir og brýr,
en kubbarnir eru óbreyttir að
fjölda og gerð, þó að öllu sé
hrundið um koll.
Allar efnabreytingar, til að
mynda bruni, fara þannig fram,
að lögmálið um óbreytileik efn-
ismagnsins er í fullu gildi. Eng-
in eind efnisins getur farið for-
görðum. Einhversstaðar í heim-
inum hlýtur hún að varðveitast,
— nema hún klofni eða um-
myndist á annan hátt fyrir ein-
hverja tegund kjarnbreytingar.
En jafnvel þó að um einhverja
slíka kjarnbreytingu sé að ræða,
varðveitast sjálfar kjarneind-
irnar. Það eru aðeins sambönd
kiarneindanna, sem rofin eru,
en sjálfar eiga þær samkvæmt
kenningunni a,ð vera T,aunveru-
legar upphafseindir efnisins og
því ótortímanlegar.
Þó er það svo, að við klofn-
ingu frumeindarkjarnans ger-
ist mjög merkilegt fyrirbæri.
Kjarneindirnar missa sem sé
ögn af magni sínu (,,massa“).
Þær léttast ofurlítið. Þessi
missir magns er mjög smávægi-
legur, aðeins lítið brot af hundr-
aðshluta. En jafnvel þessi smá-
brot eru stórlega þýðingarmik-
ill þáttur í búskap náttúrunnar.
Það má jafnvel segja, að heims-
rásin sjálf sé með nokkrum
hætti undir þeim komin. Þetta
brot, sem kjarneindirnar hafa
misst af magni sínu, er í raun
og veru horfið. Það hefur leystst
upp og breytzt í orku, — kjarn-
orku. Kjarnorka er ekkert ann-
að en uppleyst efnismagn, sem
frumeindarkjarninn geislar frá
sér við sérstök skilyrði. Hún er
sú meginorkutegund alheims-
ins, sem mestöll önnur orka á
rætur sínar til að rekja. Sólar-
ljósið er til að mynda komið
frá slíkum kjarnbreytingum í
iðrum sólar.
Kjarneindirnar eru því ekki
aðeins upphafsefnið, heldur
líka meginuppspretta orkunnar
í heiminum, í krafti þeirrar stað-
reyndar, að þær geta geislað út
nokkrum hluta af magni sínu
og látið það þannig breytast í
orku. Hvert gramm efnis gæti
með bessum hætti orðið jafn-
gildi 25 miljóna kílóvattstunda
rafmagnsorku. Hvert gramm
venjulegs efnis hefur með öðr-
um orðum í sér fólgið orku-
magn, sem svarar rafmagns-
eyðslu stórborgar í heilan mán-