Úrval - 01.04.1956, Blaðsíða 6

4
tJRVAL
gengur út. Svali og tærleiki
haustloftsins fær sterkar á
á taugar hans en venjulega. I-
myndun hans er snortin af
hverju andliti. Hann virðir fyr-
ir sér höfuðburð og göngulag
manna og honum finnst hann
skynja frumdrætti í skaplyndi
þeirra, finna öldufall þess lífs,
sem í þeim streymir. Hann
hittir kunningja og þeir talast
við um daginn og veginn. Væri
hann í hversdagsskapi, mundi
honum leiðast þetta samtal.
En nú er hugur hans hár-
næmur og gagntekinn forvitni
á mannlegt líf. Hvert orð, sem
við hann er sagt, opnar í hálfa
gátt nýja hurð í völunarhúsi
sálarinnar, og hann sér,
bregða fyrir hvernig þar er
umhorfs. Eftir samtalið veit
hann meira um kunningja
sinn en eftir hundrað samtöl
áður: Um lund hans, styrk-
leikann í áliugalífi hans,
kraft hans til að hugsa sjálf-
stætt, menningarstig hans.
Hann stendur eftir á götunni
og hugsar: Þarna gengur þessi
maður, mitt í þessu bæjarlífi,
á leið frá þessum störfum og
heim á þetta heimili, nýbúinn
að lesa þetta blað, festa at-
hygli við þessa grein og
hugsa út frá henni í sam-
ræmi við kjör sín, menntun
sína, eðlisfar sitt — allt er
þetta ljóst og auðskilið og
fróðlegt til skilnings. Og þessi
fundur hefði ekki vakið hon-
um nokkra hugsun, hvorki
sagt honum eitt né neitt, ef
hann hefði ekki verið undir
sterkum áhrifum skáldverks,
þar sem smáatvik í daglegu
lífi voru furðuleg og opnuðu
útsýni yfir endalausar víðátt-
ur. Og hann heldur áfram
göngu sinni um bæinn, allt
sem fyrir augu ber orkar á
skilning og ímyndun, allt hið
ytra ber svip hins innra, —
hins máttuga, þrotlausa
straums af dularfullum, sjálf-
um sér sundurþykkum, kvala-
fullum og nautnaríkum krafti,
sem vér nefnum líf.
Ef til vill hefur sagan verið
um ósigra og ógæfu, og hann
er gagntekinn samúð, eða um
líf í baráttu og fegurð, og
hann er þrunginn sælli vitund
um mannlega möguleika —
hver getur talið alla grunn-
tóna þeirra hughrifa, sem
listaverk valda ? Hver getur
lýst til nokkurrar hlítar
mætti listanna til að vekja
hjartað og dýpka skilning-
inn?
Ef til vill hafði bókin fyrst
og fremst vakið lesandanum
hrifning af snilli, viti og töfr-
um þeirrar mannssálar, sem
hafði skapað hana í mynd
sinni. Þessi hrifning veitir hon-
um aukinn styrk til manndáð-
ar, -— til að vera stórsýnn á
alla hluti, til að taka ákvarð-
anir, sem hann hefur kveink-
að sér við. Hann er frjálsari,
kjarkmeiri, stæltari en í hvers-
dagsskapi, færari um hver