Úrval - 01.04.1956, Blaðsíða 71

IÐNBYLTINGIN SÍÐARI
69
stríðsáranna, þegar starf
mannsins var leyst upp í vél-
ræn handtök og maðurinn gerð-
ur að þræl vélarinnar. Þróun-
inni er þá fyrst lokið, þegar
maðurinn er aftur orðinn herra
vélarinnar.
Þessar nýju umbyltingar má
fyrst og fremst rekja til rann-
sókna á leyndardómum frum-
eindarinnar, sem ekki færði oss
aðeins kjarnorkusprengjuna,
heldur veitti oss einnig innsýn
í hreyfingu rafeindanna og vald
yfir þeim. Lokaárangurinn birt-
ist í hinum miklu rafeindareikni-
vélum, sem stundum eru nefnd-
ar rafeindaheilar. Þær leysa á
augabragði flóknustu reiknings-
þrautir, sem taka myndu reynda
stærðfræðinga ár að leysa.
Vélar þessar, sem nær ein-
göngu eru framleiddar í Banda-
ríkjunum, kosta milljónir doll-
ara og eru ekki seldar, aðeins
leigðar og þá að sjálfsögðu gegn
hárri leigu. En slík vél leysir
líka af hendi starf, sem ella
þyrfti hundruð skrifstofumanna
til að vinna. Ekki þarf annað
en stinga inn í hana því verk-
efni, sem hún á að leysa, það
heyrist í henni leyndardómsfullt
suð eða mal, og eftir nokkrar
mínútur spýtir hún úr sér svar-
inu á pappírsræmu. Allt veltur
að sjálfsögðu á því, að verk-
efnið sé rétt lagt fyrir vélina,
og það er aðeins hægt að gera
með gataspjöldum. Gataspjöld-
in eru leyndardómur þessa hug-
arstarfs. I þau verður að gata
allar staðreyndir af ýtrustu ná-
kvæmni, hvort heldur þær eru
um mann eða tiltekinn hlut, sem
framleiða á. Á spjaldið er þann-
ig stimpluð, eða götuð, lýsing
,,hlutarins“, á sama hátt og
marglitt mynztur er ofið í teppi,
og þar með er í rauninni hin
mannlega hugsun mótuð á
spjaldið. Nú er hægt að mata
vélina á þúsundum og hundruð-
um þúsunda „hluta“ í formi
spjalda, og hún svarar alltaf
hverri spurningu rétt.
í einföldustu mynd sinni
minnir þetta á vélavefstólinn,
fyrstu sjálfvirku vélina. Einnig
í honum myndaði gataspjald
grundvöll vefnaðarins. Vélavef-
stólnum er stjórnað með mynzt-
urspjaldinu, og mynzturspjaldið
verður að gera í upphafi af
mikilli nákvæmni. Maðurinn
mótar hér í rauninni hugsanir
sínar og áætlanir, í þessu til-
felli mynztur, á spjald, svo að
hægt sé að gera óendanlega oft
eftirlíkingar á vélrænan hátt.
Við þetta starf leysir vélin
manninn af hólmi. Það sem er
nægilega vel undirbúið, getur
hún endurtekið eins oft og með
þarf. Það þarf ímyndunarafl
mannsins til að skapa mynztur;
til þess að koma því á mynztur-
spjaldið, þarf hann á allri sinni
fyrirhyggju og hugkvæmni að
halda, og hann þarf að velja
efnið. En þegar þessu og öðru
svipuðu undirbúningsstarfi er
lokið, getur vélin endurskapað
mynztrið ótal sinnum.