Úrval - 01.04.1956, Side 87

SÓUN Á SNILLIGÁFUM
85
framhaldsnáms, en verða að
neita sér um það vegna fátækt-
ar.
P. B.: Eru það áhrif hins fé-
lagslega umhverfis ein, sem gera
mun á einstaklingum ?
J. R.: Nei, nei, þar eru að
verki önnur og miklu torfundn-
ari áhrif en þau, sem rekja má
til efnalegra aðstæðna — og
hef ég þá í huga þau áhrif, sem
sálkönnuðir hafa rannsakað.
Yður er sennilega kunnugt um
hinar merkilegu athuganir
Spitz. Þær sýna ljóslega, að
börn, sem svift eru móðurum-
hyggju og ástúð -— eða ástúð
einhvers sem komið getur í
móður stað — ná aldrei fullum
þroska. Þau eru alla ævi merkt
af þessum skorti á ástúð. Al-
mennt séð getur afstaða for-
eldra og systkina orkað til
hindrunar — eða örvunar — á
tilfinningaþroska barna. Nú
virðist það koma æ betur í ljós,
að tilfinningaþroskinn hefur á-
hrif á sjálfa greindina. Það
sem við teljum heimsku eða
getuleysi er oft ekki annað en
bundið eða bælt tilfinningalíf.
I stuttu máli sagt: Það er
nokkurnveginn víst, að munur
er á greind manna, og að sá
munur á rætur sínar að rekja
til erfða. Það er einnig senni-
legt, að svipaður munur sé á
ýmsum sérhæfileikum, svo sem
í stærðfræði og tónlist. Við
vildum auðvitað gjarnan vita,
hvort svipaður arfgengur mun-
ur geti verið á tilfinningalífi
manna, en þeirri spuraingu get-
um við ekki svarað. En víst er,
að umhverfi — foreldrar og
samfélag — hafa talsverð áhrif
bæði á vitsmuna- og tilfinninga-
líf.
P. B.: Þér eruð þá þeirrar
skoðunar, að afburðamaðurinn
eigi hæfileika sína að þakka
bæði umhverfi og erfðum?
J. R.: Vissulega. Gildi manns,
eins og önnur sérkenni, er á-
vöxtur bæði erfða og umhverf-
is. En eins og áður segir er þess
ekki að vænta að við getum
rakið það til uppruna síns. List-
ræn snilligáfa er dularfullt fyr-
irbrigði, sem við getum ekki
gert okkur grein fyrir, né sam-
bandi hennar við umhverfið.
Hver mundi t. d. vilja segja
hvaðan snilligáfa Rimbaud, Van
Gogh eða Kafka var upprunn-
in? Ég efast mjög um, að slíkir
menn hafi i upphafi verið fremri
— frá erfðafræðilegu sjónar-
miði — mörgum öðrum mönn-
um, sem skildu ekki eftir sig
nein spor hér á jörðinni.
Snilligáfu þessara manna hef-
ur ef til vill, að nokkru leyti
að minnsta kosti, mátt rekja til
afbrigðilegs tilfinningalífs, sem
hefði eins vel getað leitt til
ófrjórrar geðveilu. Nei, þessi
mál eru miklu flóknari en svo,
að unnt sé að skýra þau í Ijósi
líffræðinnar eingöngu. Við skul-
um láta okkur nægja að segja
að afburðamaður sé afsprengi
heppilegs samspils erfða og
umhverfis — án þess að gera