Úrval - 01.11.1965, Side 73

FEODOR DOSTOJEVSKY
71
þá tók ekki betra við, því að hann
fór svo ómannúðlega með þrælana,
að þeir myrtu hann að lokum.
Árið 1843 lauk Feodor námi og
fékk starf í verkfræðideild hersins.
Hann hafði engan áhuga á starfinu
og lifði í svalli og sukki. Enda þótt
hann hefði föst laun og fengi auk
þess 5000 rúblur mánaðarlega frá
fjárhaldsmanni sínum, var hann
alltaf í peningavandræðum. Hann
varð afar sólginn í að leika billiard
og tapaði alltaf. Hann var eyðslu-
samur allt sitt líf, og að frátöldum
síðustu árunum sem hann lifði,
þegar hann var orðinn frægur mað-
ur, átti hann alltaf í fátæktarbasli.
En þrátt fyrir svallið og kæru-
leysið var eitthvað að gerast innra
með honum, sem gerbreytti lífi hans.
Hann fékk mikinn áhuga á bók-
menntum og fór að þýða Eugénie
Grandet eftir Balzac. Hann varð
fljótlega ieiður á hermannalífinu
og í árslok 1844 sagði hann starfi
sínu lausu.
í bréfi, sem hann skrifaði bróður
sínum um þetta leyti, segir hann:
„Ég sé ekki eftir neinu. Ég er von-
góður. Ég er að ljúka við skáldsögu,
sem ég álít að sé frumleg.“
Hann hafði vonazt til að fá söguna
birta í þekktu bókmenntatímariti,
en tímaritið neitaði að birta hana
nema hann gerði stórfelldar breyt-
ingar.
En í stað þess að gera breyting-
ar á verkinu, ákvað Dostojevsky að
láta prenta það á eigin kostnað.
Hann skrifaði Mikhail, bróður sín-
um: „Ef sagan er góð, þá losar hún
mig úr ýmsum vandræðum og
skuldum. . . . Ef þetta fyrirtæki mis-
heppnast, verð ég líklega að hengja
mig.“
Enda þótt hann yrði að stofna
til enn meiri skulda, hélt hann þó
fast við ákvörðun sína. Árið 1846
gaf hann út Fátækt fólk. Þegar
einn merkasti gagnrýnandi Rúss-
lands hafði lesið bókina, sendi hann
eftir Dostojevsky og sagði: „Þér
hafið kafað djúpt og kannað innsta
kjarna hlutanna. Ég bið yður að
nota hæfileika yðar að verðleikum
og reynast þeim ávallt trúr. Þá
munuð þér verða mikill rithöfund-
ur.“
Bielinsky var ekki eini gagnrýn-
andinn, sem lauk lofsorði á bókina,
og áður en Dostojevski vissi af, var
hann orðinn frægur og eftirsóttur.
„Mér er allsstaðar tekið opnum
örmum," skrifaði hann bróður sín-
um.
En frægðin hafði ekki heppileg
áhrif á hann. Hann varð hrokafullur
og réðist á aðdáendur sína og
stuðningsmenn á hinn harkalegasta
hátt. Afleiðingar þessarar fram-
komu gátu ékki orðið nema á einn
veg. Hvað hélt þessi hvolpur ofan
úr sveit að hann væri eiginlega?
Menn fóru að gjalda líku líkt —
þeir hæddust að honum og sneru
út úr hverju orði, sem hann sagði.
Þetta tók svo á hann, að hann fékk
snert af ofsóknarbrjálæði. Hann
einangraðist æ meir, því að hann
þóttist jafnvel verða fyrir móðgun-
um, þar sem engu slíku var til að
dreifa.
Fyrsti bókmenntasigur Dostojev-
skys varð endaslepur, því að næstu
verk hans hlutu slæma dóma. Hann
skrifaði fyrst og fremst til þess