Úrval - 01.11.1965, Blaðsíða 27

Úrval - 01.11.1965, Blaðsíða 27
RICHARD STRAUSS OG SNILLIGÁFA HANS 25 aldrei að geta talizt verulega drama- t.iskt. Um þetta leyti gerir Strauss einn- ig við ýms tækifæri tilraun til að vefa saman fleiri en eitt stef. Fugöt- ur hans eru lævíslega samdar. Hann setur stuttan og mjög akademiskan (fræðilegan) fugu-(stefju) kafla í Zarathustra, þar sem aukafyrirsögn- in, „Vísindi“, gefur í skyn að Strauss skoði fugur sem táknrænar fyrir tónlistarvísindi. Tónaflækjurnar (intricaeies) í þessum sérstaka kafla eru raunverulega meiri fyrir augað og til ánægju fyrir lesandann; í þeim eru ekki aðeins innifalin fugu- tilsvör (fugal responses) í fimm- undahringjum, sem liggja frá C til G til D til A, heldur einnig há- vísindalega, eða eigum við að segja stærðfræðilega, samsettu breikkun á ljóðformi. Það er mjög skemmti- legt, hvernig hann notar þríundir, hálfþríundir og tvöfaldar hálfþrí- undir. Ein er sú spurning, sem ég hef aldrei getað svarað, en hún er sú, hvort Strauss mundi hafa getað samið fugötu, sem ekki væri aka- demisk. Upphafið á þriðja þætti í Rosenkavalier er í fugötustíl, og í nokkrum af síðari hljómsveitarinn- gangsköflum gerir hann ósviknar polifoniskar tilraunir. Sexraddaði forleikurinn að síðasta leiksviðs- verki hans, Capriccio, er ein slík tilraun. Ég hafði einu sinni tækifæri til að heyra þetta verk á hljómleik- um, ásamt Metamorphoses fyrir tuttugu og þrjá strengi, og hvorugt þessara verka frá síðari hluta ævi hans geta talizt annað en æfingar í tónsmíði, vafalaust tómstundaiðja tónskáldsins á gamals aldri. Hann átti rétt á þessari ánægju, þar sem hann hafði lagt tónlistinni til ódauð- legan skerf — ódauðlegan að því leyti, að hann mun halda áfram að vekja fögnuð manna í margar kyn- slóðir. En polyfoni var ekki hans sterka hlið, sem kann að vera skýr- ingin á því, að hann gat ekki gengið sömu leið og Schönberg. Jafnvel söngþættir hans, hversu glæsilega sem hann fer með raddir, eru sjaldan fullkomlega polyfon- ískir. Til dæmis í þrísöngnum i Roserikaválier, eru aldrei þrjár full- komnar laglínur. Það er ávallt ein- hver undirleikur eða einhver ífyll- ing. Hann fer frábærlega fimlega með nótur og gat gefið margt í skyn, sem aldrei kom fyllilega fram. En það sem aldrei vantaði, allt að, og áð meðtöldum, stórum köflum af Frau ohne Schatten, og síðar í köfl- um af Arabella, var mikil hug- myndaauðgi í sköpun sönglaga (tun- es) — stundum mótuðum eftir liðn- um tímabilum stundum samhæfð- um á smekklegan og hugvitsamleg- an hátt — tónahöll, sem alltaf hélt áhuganum vakandi, og fagrir stefja- millileikir, þegar tónskáldið varð innblásið af hinu bókmenntalega verkefni. Verk eins og Don Juan og Eulen- speigel, og mestur hlutinn af HelcL- erileben, af Don Quixote og af Zara- thustra, eru ekki samin of oft á öld, og þegar ég gagnrýni undan- dráttarlaust það, sem ekki er ó- svikið hjá Strauss, þá er það sökum þess að ég held, að tónskáldsins hefði ekki verið minnzt á ákaflega mikið réttari hátt á aldarafmæli
Blaðsíða 1
Blaðsíða 2
Blaðsíða 3
Blaðsíða 4
Blaðsíða 5
Blaðsíða 6
Blaðsíða 7
Blaðsíða 8
Blaðsíða 9
Blaðsíða 10
Blaðsíða 11
Blaðsíða 12
Blaðsíða 13
Blaðsíða 14
Blaðsíða 15
Blaðsíða 16
Blaðsíða 17
Blaðsíða 18
Blaðsíða 19
Blaðsíða 20
Blaðsíða 21
Blaðsíða 22
Blaðsíða 23
Blaðsíða 24
Blaðsíða 25
Blaðsíða 26
Blaðsíða 27
Blaðsíða 28
Blaðsíða 29
Blaðsíða 30
Blaðsíða 31
Blaðsíða 32
Blaðsíða 33
Blaðsíða 34
Blaðsíða 35
Blaðsíða 36
Blaðsíða 37
Blaðsíða 38
Blaðsíða 39
Blaðsíða 40
Blaðsíða 41
Blaðsíða 42
Blaðsíða 43
Blaðsíða 44
Blaðsíða 45
Blaðsíða 46
Blaðsíða 47
Blaðsíða 48
Blaðsíða 49
Blaðsíða 50
Blaðsíða 51
Blaðsíða 52
Blaðsíða 53
Blaðsíða 54
Blaðsíða 55
Blaðsíða 56
Blaðsíða 57
Blaðsíða 58
Blaðsíða 59
Blaðsíða 60
Blaðsíða 61
Blaðsíða 62
Blaðsíða 63
Blaðsíða 64
Blaðsíða 65
Blaðsíða 66
Blaðsíða 67
Blaðsíða 68
Blaðsíða 69
Blaðsíða 70
Blaðsíða 71
Blaðsíða 72
Blaðsíða 73
Blaðsíða 74
Blaðsíða 75
Blaðsíða 76
Blaðsíða 77
Blaðsíða 78
Blaðsíða 79
Blaðsíða 80
Blaðsíða 81
Blaðsíða 82
Blaðsíða 83
Blaðsíða 84
Blaðsíða 85
Blaðsíða 86
Blaðsíða 87
Blaðsíða 88
Blaðsíða 89
Blaðsíða 90
Blaðsíða 91
Blaðsíða 92
Blaðsíða 93
Blaðsíða 94
Blaðsíða 95
Blaðsíða 96
Blaðsíða 97
Blaðsíða 98
Blaðsíða 99
Blaðsíða 100
Blaðsíða 101
Blaðsíða 102
Blaðsíða 103
Blaðsíða 104
Blaðsíða 105
Blaðsíða 106
Blaðsíða 107
Blaðsíða 108
Blaðsíða 109
Blaðsíða 110
Blaðsíða 111
Blaðsíða 112
Blaðsíða 113
Blaðsíða 114
Blaðsíða 115
Blaðsíða 116
Blaðsíða 117
Blaðsíða 118
Blaðsíða 119
Blaðsíða 120
Blaðsíða 121
Blaðsíða 122
Blaðsíða 123
Blaðsíða 124
Blaðsíða 125
Blaðsíða 126
Blaðsíða 127
Blaðsíða 128
Blaðsíða 129
Blaðsíða 130
Blaðsíða 131
Blaðsíða 132

x

Úrval

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Úrval
https://timarit.is/publication/1841

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.