Úrval - 01.08.1967, Qupperneq 41

NORSK FERÐASAGA FRÁ 9. ÖLD
39
Það má í rauninni furðu gegna,
að Óttar bóndi og siglingamaður
skuli ekki vera frægari maður á
íslandi en er, því ef satt skal segja
þá stendur hann nær okkur fslend-
ingum en jafnvel nokkrum mönnum
öðrum. Að vísu var hann ekki ís-
lendingur, og ólíklegt er að hann
hafi nokkru sinni til fslands kom-
ið, þó að hann hinsvegar hljóti að
hafa haft spurnir af landinu. En
hvað er saga íslands í fornöld nema
saga Noregs fylgi að nokkru leyti
með? Hvað er minnisstæðara í ís-
lenzkum fornsögum en hið norska
upphaf, sem er inngangur flestra
þeirra, og hvað er íslenzkara en
þetta norska upphaf? Það var um
landnámsöld íslands, sem höfund-
ur ferðasögunnar sem hér fer á eft-
ir var uppi í Noregi, og það fer
varla hjá því að hann hafi verið
kunnugur einhverjum þeirra sem
hingað sigldu.
Ég veit ekki nema einhverjum
kunni að finnast það ótrúlegt, að
til sé ferðasaga eftir samtímamann
landnámsmanna úr Noregi, rituð
tvöhundruð og fimmtíu árum fyrir
daga Ara fróða, en þessu verður þó
ekki neitað.
Að vísu hélt hann ekki um penn-
ann, heldur enskur konungur eða
skrifari hans, en orðalag frásög-
unnar er líklega eitthvað mótað af
tungutaki hans, og sagan er að öllu
leyti hans.
Það er af Bjarmalandsferð, sem
saga Óttars segir, en Bjarmaiand
var þar sem nú er norðanvert Rúss-
land og liggur að Norðuríshafi og
sérstaklega Hvítahafi.
Og skal ég nú ekki draga það
lengur að segja frá atvikunum að
því, að þessi ferðasaga varð til, og
komst á bók.
Á árunum 871—900 var uppi í
Englandi konungur sá, sem nefnd-
ur er Alfred the Great, Alfreð hinn
mikli í enskum sögubókum, en ís-
lenzkar heimildir kalla hann Elfráð
hinn ríka.
Á þeim tíma herjuðu víkingar
mjög á Englandi, enda var landið
mjög í niðurníðslu, og þorðu fáir
rönd við þeim að reisa.
Menntun og menning fór þverr-
andi og ástand lands og lýðs var
miðaldalegt í fyllsta skilningi, eða
þannig er því lýst.
En þegar verst horfði, reis þar
upp þessi maður, Alfred, sem fáum
var líkur, og er af mörgum talinn
merkasti miðaldakonungur Eng-
lands.
Minnir framkoma hans ekki all-
lítið á Karlamagnús í Frakklandi,
sem reisir við stjórn ríkisins og
menntunina um sína daga, en dett-
ur þó flest niður að honum látn-
um, og er þá sama miðaldamyrkrið
og áður.
Elfráður eða Alfred vann það af-
reksverk að koma víkingum af sér
og samdi árið 878 við víkingafor-
ingja þann er Guttormur hét eða
Goðormur að láta England kyrrt,
og hefur eitthvað þurft til að vinna
áður en því yrði framgengt.
Enginn þarf þó að halda, að Elf-
ráður hafi verið neinn ofstækisfull-
ur óvinur allra Norðurlandabúa, og
er hitt líklegra, að samskipti hans
við þá hafi verið margvísleg og
alls ekki bundin við hernað einan.
Hann hefur kunnað að gera sér