Úrval - 01.08.1967, Page 87

STONEHENGE
85
William Stukeley var læknanemi
í Cambridge í upphafi átjándu ald-
ar, sem sýnt hafði óvenjulega hæfi-
leika til vísindalegra athugana —
og svo var hann kunnur að því að
krækja sér við og við í dauðan
hund, því að hann var líffæraskoð-
ari og krufningarmeistari. Stukley
var góðkunningi ísaks hins mikla
Newtons, stjörnufræðings og gerð-
ist hann frægur skurðlæknir. —
Snemma hneigðist hugur hans einn-
ið að fornleifafræði, og vegna þess
að hann taldi sér nauðsynlegt til
lækningar á liðagikt að fara í lang-
ar útreiðar um sveitirnar, fékk
hann þar tilefni til að gá að forn-
um minjum og athuga þær. Eftir
að hann var kosinn ritari í Forn-
fræðafélaginu brezka árið 1718
vann hann mjög margt til þarfa í
þessari grein. Yfirlitsgreinar hans
um Stonehenge of Avebury hafa
að geyma fyrstu nákvæma upp-
drætti þessara mannvirkja, og þær
hafa sitt gildi enn þann dag í dag,
því að þær varðveita vitneskju um
fjölmargt það sem tímans tönn hef-
ur náð á meir en tveim öldum. En
skýringu Aubreys á uppruna þess-
ara mannvirkja og tilganginum með
þeim aðhylltist hann fullkomlega,
og eftir því sem árin liðu varð
hann sífellt hugfangnari af hinum
fornu Drúíðum. Enda þótt hann
væri læknir að mennt og starfi,
taldi hann sig til þess kallaðan að
taka helgar vígslur og kallaði það
ævihlutverk sitt að sætta og sam-
eina kristindóminn hinum „ættföð-
urlegu trúarbrögðum frumbyggj-
anna“, sem hann eignaði Drúíðum.
Hann tók nú fram hinar fyrri
teikningar sínar af Avebury og
Stonehenge og fór að leggja í þær
nýjar merkingar. Þóttist hann finna
götu sem lægi til Avebury (en þá
götu hefur enginn getað fundið) og
átti hún að mynda, ásamt Avabury-
hringnum, táknræna mynd af ,,högg-
ormi sem bugðar sig út frá hringn-
um“. En síka mynd hefði söfnuð-
urinn aðeins getað séð hátt ofan
úr lofti! Hinar ágætu teikningar
hans og þverskurðir af fornum
haugum á Salisbury-heiði fengu nú
merki og númer í flóknu og alls-
endis marklausu kerfi um greftr-
unarstaði merkra Drúíða, allsherj-
ar-Drúíða, presta, hofgyðja og kon-
unga. í garðinum við hús sitt í
Grantham reisti Stukeley „skógar-
musteri Drúíða", en í miðjum garð-
inum stóð einmitt gamalt eplatré,
sem var alþakið mistilteini. Þessi
undralegi, en kviki og spengilegi,
gamli maður var þó ekki búinn að
missa kímnigáfu sína. Hann las
ósköpin öll af bókum, og þurfti
þessvegna að fá sér gleraugu
skömmu áður en hann dó árið 1765.
Hann var þá 76 ára að aldri, og
þegar hann prédikaði næsta sunnu-
dag í kirkjunni, prýddur hinum
nýju gleraugum, lagði hann út af
textanum: „Nú sjáum vér sem í
skuggsjá og ráðgátu . . (eða
„gegnum dimmt gler“ eins og enska
Biblían segir).
Stukeley kom Drúíðadýrkuninni
vel af stað, og fékk hún síðan byr
undir báða vængi með rómantísku
stefnunni á átjándu og fyrri hluta
nítjándu aldar. Það var jafnvel
reynt að sameina ævintýralegar
kenningar um Pýramíðann mikla