Úrval - 01.08.1967, Qupperneq 91

STONEHENGE
89
einstakra steina sem standa upp á
endann og eru um eða yfir tveir
metrar á lengd. Utan um þetta er
önnur skeifulöguS röð, þar sem eru
hinir geysistóru þrísteinungar. Þar
fyrir utan stóð hringur af einstök-
um steinum sem voru um þrír metr-
ar á hæð flestir og enn utar tók
við lokaður hringur af fimm metra
háum steinum, sem tengdir voru
með bitum sem lágu ofan á þeim
og hafa upphaflega náð saman um
allan hringinn. Síðan er autt svæði
um þrjátíu metra út frá þessum
háu steinum en utan við það tekur
við garður úr mold og grjóti, sem
umlykur allt mannvirkið, og hefur
verið síki innanvert við þann garð.
í lýsingu Gowlands á uppgreftri
hans segir, að þrísteinungarnir og
yzti hringurinn með bitunum séu úr
sandsteini þeim (sarsen) sem er
bergtegund staðarins, en smærri og
stærri björg úr þeim steini standa
víða eftir um Salisbury-heiðina og
eru leifar af sandsteinalagi, sem
upphaflega hefur legið þar fyrir, en
á óralöngum jarðsöguöldum hefur
langmestur hluti þess veðrazt í
burtu.
En innsta skeifan, og hringur
hinna einstöku steina milli raðar
þrísteinunganna og yztu raðarinnar
með bitunum, voru úr allt öðru efni,
úr grágrýti og líparíti slíku sem
hvergi finnst á þessari heiði. Og
altarissteinninn var úr kleyfum
sandsteini, sem einnig var ókenndur
á þessum slóðum.
Eftir að það var fundið, að stein-
ar þessir hlytu að vera aðfengir,
fóru að koma fram margar tilgátur
um það hvaðan þeir myndu vera
upprunnir. En Dr. Thomas, sem
starfaði við Jarðfræðirannsókn Bret-
lands, færði fullar sönnur á það
árið 1923, að þeir gætu ekki verið
teknir nema á einum stað í landinu,
en það er heldur títið, jarðfræði-
lega sérstætt svæði í Pembrokeshire
í Suður-Wales, Prescelly-fjöllin sem
svo eru nefnd. En altarissteininn
taldi Dr. Thomas sennilega upprunn-
inn í nánd við Mitford Haven, sem
er um fjörutíu kílómetra suðvestur
af Prescelly-fjöllum.
Sú uppgötvun, að hinir aðkomnu
steinar, sem venjulega voru nefndir
„bláu“ steinarnir, hlytu að hafa
verið fluttir um tvöhundruð og þrjá-
tíu kílómetra leið í beina stefnu til
þess að byggja úr þeim í Stone-
henge, hefur orðið mörgum, sem
þarna koma, tilefni til hugleiðinga.
Það er að vísu ljóst að mikinn hluta
leiðarinnar væri hægt að fara á bát-
um, en engu að síður er það ráð-
gáta, hvernig hægt hefur verið að
flytja þá alla þessa leið. Það er
vitað að axir úr steini frá þessum
sömu Prescelly-fjölium hafa fund-
izt nálægt Stonehenge og ætla menn
því, að þar hafi verið tekið grjót
til að vinna úr axir — nema þær
hafi verið gerðar úr afgangsgrjóti
frá sjálfu Stonehenge.
Skömmu eftir 1920 voru gerðir
uppgreftir sem leiddu eitt og annað
í Ijós um „bláu steinana". Mark-
verðasta ályktunin var sú, að þeir
stæðu ekki á sínum upprunalegu
stöðum heldur hefði verið endur-
byggt úr þeim. Það eru göt eða för
í þá sem sýna, að þeir — eða sumir
þeirra — hafa einhverntíma verið
bitar og stoðir á sama hátt og gráu