Úrval - 01.02.1968, Blaðsíða 55

STJÖRNUSJÁIN MIKLA Á PALÓMARFJALLI
53
konar gler í svona miklu stærri
spegil.
Af þeim efnum, sem til greina
gátu komið, var sambrætt kvarz
bezt, að því er snerti ónæmi fyrir
hitabreytingum. Bandarískt fyrir-
tæki nokkurt hafði þá þegar fram-
leitt litla spegla í kíkja úr þessu
efni, og var nú farið að rannsaka
það nánar, ef svo skyldi reynast
að efnið mætti nota í svona langtum
miklu stærri spegil. En ekki tókust
tilraunirnar með efni þetta betur
en svo, að þær voru lagðar á hill-
una skömmu síðar, og hafði þá
verið miklu til þeirra kostað, og
ekki gefizt upp fyrr en í fulla hnef-
ana.
Vissi nú enginn hvað til bragðs
skyldi taka, en til allrar hamingju
var stuttu síðar byrjað að prófa
efni, sem heitir pyrex, glertegund,
sem litlum sem engum breytingum
tekur við breytingu á hitastigi, og
lengi hafði verið haft í suðupotta.
Á þetta efni leizt þeim vel, sem um
þetta fjölluðu, og kom þá upp sú
vandleysta spurning, hverjwm
skyldi falið að steypa glerið. Nú
kom það í Ijós, að illu má ætíð
fylgja nokkuð gott, en um þetta
leyti var kreppan mikla í algleym-
ingi, og komu tilboð hvaðanæva frá
forstjórum glersteypuverksmiðja,
sem fegnir vildu taka að sér svo
vel launað verk.
Áætlunin var lögð fram fyrir
tæknifræðinga við Corning-gler-
steypu í New York, og leizt þeim
svo vel á að taka við verkinu, að
samningur var undirritaður í febrú-
ar 1932. Þaulreyndum eðlisfræð-
ingi og verkfræðingi, George V.
Cauley, var falin umsjón með verk-
inu ,og tók hann á sig' ábyrgð á
því. f júlí 1932 hafði tekizt að
steypa plötu, sem var 1,5 m í þver-
mál og stuttu seinna var efninu
í helmingi stærri plötu helt í
bræðsluofninn, en þegar það var
tekið úr ofninum í desember 1933
kom það í ljós að ágætlega hafði
til tekizt. Nú þótti Cauley tími
kominn til að gera tilraun með að
steypa plötu af þeirri stærð, sem
fyrirhuguð hafði verið, 5 m, og
átti verkið að hefjast í marz 1934.
Var nú gert afarstórt steypumót
og botninn gerður úr hnúðum úr
einöngruðum múrsteinum, sem
festir voru á járnbenta steinsteypu.
Það var tilætlunin með þessu að
gera spegilinn sem líkastan vöfflu
á bakhliðinni, með hæðum og dæld-
um, og átti þetta að vera speglin-
um til styrktar og jafnframt að
gera hann léttari.
Og í marzmánuði 1934 helltu svo
tæknifræðingar bráðnu pyrex í
mótið, og tók það verk marga
klukkutíma. Á mótinu var lítil
svört rúða, sem sjá mátti í gegnum
hvað liði. Allt í einu sást í gegnum
rúðuna, að einn af múrsteinshnúð-
unum losnaði og sveif upp að yf-
irborðinu. Svo komu nýir og nýir
hnúðar upp. Reynt var að opna
lokið á mótinu til þess að ná í stein-
ana með töngum, en hitinn var svö
mikill, að við sjálft lá að tengurn-
ar bráðnuðu. Samt var haldið áfram
að hella pyrexinu í mótið þangað
til það var orðið fullt, en þegar
það sem í því var, var skoðað
þremur mánuðum síðar, sást að
verkið var allt ónýtt. Að vísu voru