Úrval - 01.02.1968, Blaðsíða 42

Úrval - 01.02.1968, Blaðsíða 42
40 URVAL Það er þessum manni, G. E. Hale, fyrst og fremst að þakka, að 5 m stjörnusjáin var smíöuð. Án ötullar forustu hans í því máli hefði aldrei tekizt að afla þess fjár, sem Rocke- fcllerstofnunm lét í té, en sú fúlga var ekki numin við nögl. G. E. Hale var prófessor í stjörnu- eðlisfræði við háskólann í Chicago frá 1892 til 1897, en frá árinu 1895 var hann einnig skipaður fram- kvæmdastjóri við Yerkes-stjörnu- rannsóknarstöð. Frá 1905 til 1923 var hann yfirmaður við stjörnuat- hugunastöðina á Wilson-fjalli, og varð sú stöð brátt fræg undir um- sjá hans, og þótti bera af öðrum, sem þá voru til. Auk þess stofnaði Hale tímarit um stjörnueðlisfræði, The Astrophysical Journal, og var stundum einn um ritstj órnina, en stundum hafði hann stjörnufræð- inga sér til aðstoðar. Auk þess að vera frægur stjörnufræðingur var hann ágætur skipuleggjandi fram- kvæmda, og það var hann sem kom Yerkes-stjörnuathuganastöðinni á fót, og lét gera hinn stærsta stjörnu- kíki með ljósbrjót (en ekki spegli), sem til er, handa stöð þessari, en hún er í Pasadena í Kaliforníu. Þar að auki var hann frumkvöðull að því að reist var stöðin með hinum mikla holspegli, sem er 5 m að þvermáli. Þegar Hale hafði tekizt að láta fullgera smíði hins stærsta safn- glers sem þá var til og gert var handa stjörnuathuganastöðinni í Yerkes, og er 102 cm að þvermáli (:niðað við hið kúpta gler, en ekki þverskurð á sjónglerinu), þótti sú smíð undrum sæta, og enn hefur ekkert það gler verið gert, sem jafnstórt sé eða stærra. Og reynd- ar mun það aldrei takast að smíða stærra safngler, því þá yrði glerið að vera svo þykkt um miðbikið, að það mundi safna allt of miklu ljósi og auk þess mundi svo stórt og þungt gler renna örlítið til, vegna þess að það hefði engan stuðning nema af umgerðinni. Hve lítið sem út af ber verður glerið gagnslítið eða gagnslaust. Ai þessari reynslu sannfærðist Hale um það, að ef von ætti að vera um að takast mætti að smíða stjörnusjá með stærra Ijósopi, yrði að hafa í henni holspegil. Eftir að þetta rann upp fyrir honum, linnti hann ekki fyrr en honum hafði tekizt að fá samþykkt í fjárlögum næga upphæð til þess að reisa fyrir stjörnuathuganastöð með spegli, sem vera skyldi 1.50 m að þvermáli, og
Blaðsíða 1
Blaðsíða 2
Blaðsíða 3
Blaðsíða 4
Blaðsíða 5
Blaðsíða 6
Blaðsíða 7
Blaðsíða 8
Blaðsíða 9
Blaðsíða 10
Blaðsíða 11
Blaðsíða 12
Blaðsíða 13
Blaðsíða 14
Blaðsíða 15
Blaðsíða 16
Blaðsíða 17
Blaðsíða 18
Blaðsíða 19
Blaðsíða 20
Blaðsíða 21
Blaðsíða 22
Blaðsíða 23
Blaðsíða 24
Blaðsíða 25
Blaðsíða 26
Blaðsíða 27
Blaðsíða 28
Blaðsíða 29
Blaðsíða 30
Blaðsíða 31
Blaðsíða 32
Blaðsíða 33
Blaðsíða 34
Blaðsíða 35
Blaðsíða 36
Blaðsíða 37
Blaðsíða 38
Blaðsíða 39
Blaðsíða 40
Blaðsíða 41
Blaðsíða 42
Blaðsíða 43
Blaðsíða 44
Blaðsíða 45
Blaðsíða 46
Blaðsíða 47
Blaðsíða 48
Blaðsíða 49
Blaðsíða 50
Blaðsíða 51
Blaðsíða 52
Blaðsíða 53
Blaðsíða 54
Blaðsíða 55
Blaðsíða 56
Blaðsíða 57
Blaðsíða 58
Blaðsíða 59
Blaðsíða 60
Blaðsíða 61
Blaðsíða 62
Blaðsíða 63
Blaðsíða 64
Blaðsíða 65
Blaðsíða 66
Blaðsíða 67
Blaðsíða 68
Blaðsíða 69
Blaðsíða 70
Blaðsíða 71
Blaðsíða 72
Blaðsíða 73
Blaðsíða 74
Blaðsíða 75
Blaðsíða 76
Blaðsíða 77
Blaðsíða 78
Blaðsíða 79
Blaðsíða 80
Blaðsíða 81
Blaðsíða 82
Blaðsíða 83
Blaðsíða 84
Blaðsíða 85
Blaðsíða 86
Blaðsíða 87
Blaðsíða 88
Blaðsíða 89
Blaðsíða 90
Blaðsíða 91
Blaðsíða 92
Blaðsíða 93
Blaðsíða 94
Blaðsíða 95
Blaðsíða 96
Blaðsíða 97
Blaðsíða 98
Blaðsíða 99
Blaðsíða 100
Blaðsíða 101
Blaðsíða 102
Blaðsíða 103
Blaðsíða 104
Blaðsíða 105
Blaðsíða 106
Blaðsíða 107
Blaðsíða 108
Blaðsíða 109
Blaðsíða 110
Blaðsíða 111
Blaðsíða 112
Blaðsíða 113
Blaðsíða 114
Blaðsíða 115
Blaðsíða 116
Blaðsíða 117
Blaðsíða 118
Blaðsíða 119
Blaðsíða 120
Blaðsíða 121
Blaðsíða 122
Blaðsíða 123
Blaðsíða 124
Blaðsíða 125
Blaðsíða 126
Blaðsíða 127
Blaðsíða 128
Blaðsíða 129
Blaðsíða 130
Blaðsíða 131
Blaðsíða 132

x

Úrval

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Úrval
https://timarit.is/publication/1841

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.